حذف یارانه نقدی به بازنشستگان و دهک هشتم رسید | معیار متفاوت قطع یارانه نقدی دهک ۸
کند شدن روند حذف یارانه نقدی در مهرماه ۱۴۰۴ نشانه ورود به دهک هشتم است. گزارش جدید وزارت کار از حذف ۱.۵ میلیون نفر در مهرماه و کاهش سرعت حذف یارانه نقدی خبر می‌دهد. جزئیات کامل در این گزارش تحلیلی.
در حالی که روند حذف یارانه نقدی در ماه‌های گذشته با سرعت بالایی پیش می‌رفت، آمارهای جدید وزارت کار نشان می‌دهد آهنگ حذف یارانه نقدی با رسیدن به دهک هشتم به‌طور محسوسی کند شده است. این موضوع در حالی رخ می‌دهد که طبق قانون بودجه ۱۴۰۴ و برنامه هفتم توسعه، دولت موظف به حذف سه دهک بالای درآمدی از فهرست یارانه‌بگیران است. اما افزایش حساسیت دهک‌بندی و مرز باریک میان دهک‌های هفتم و هشتم، باعث شده سیاست‌گذار با احتیاط بیشتری عمل کند.
روند حذف یارانه نقدی از دهک‌های بالا چگونه آغاز شد؟
طرح حذف یارانه نقدی خانوارهای پردرآمد از تابستان ۱۴۰۴ با هدف بهینه‌سازی منابع بودجه‌ای آغاز شد.
در مرداد و شهریورماه، بیش از ۶ میلیون نفر از فهرست یارانه‌بگیران حذف شدند. این گروه عمدتاً شامل دهک دهم و بخشی از دهک نهم بودند. بر اساس داده‌های رسمی وزارت کار، در پایان شهریور تعداد یارانه‌بگیران کشور از ۴۶ میلیون و ۵۷۶ هزار نفر به ۴۳ میلیون و ۷۴۱ هزار نفر کاهش یافت.
این کاهش پرشتاب، نشانه‌ای از عزم دولت برای اجرای سیاست حذف یارانه نقدی دهک‌های بالا بود. با این حال، در مهرماه آهنگ حذف کاهش یافت و تنها ۱.۵ میلیون نفر از فهرست حذف شدند — موضوعی که اکنون محل توجه رسانه‌ها و کارشناسان است.
کاهش سرعت حذف یارانه نقدی در مهر ماه | چرا حذف کند شد؟
آمارهای رسمی نشان می‌دهد در مهرماه ۱۴۰۴ تعداد کل یارانه‌بگیران به ۴۲ میلیون و ۳۱۳ هزار نفر رسید. به این ترتیب تنها ۱.۴ میلیون نفر حذف شدند؛ یعنی نصف سرعت حذف در ماه‌های قبل.
دلیل این کاهش سرعت، به گفته کارشناسان، نزدیک شدن به مرز دهک هشتم است. در واقع، دهک‌های هفتم و هشتم از نظر شاخص‌های اقتصادی تفاوت چندانی ندارند و کوچک‌ترین خطا در محاسبه می‌تواند منجر به حذف اشتباهی خانوارهای کم‌درآمد شود.
حساسیت دهک هشتم و مرز باریک دهک‌بندی در حذف یارانه نقدی
با حذف کامل دهک دهم و بخش اعظم دهک نهم، اکنون وزارت کار وارد منطقه حساسی شده است.
دهک هشتم شامل خانوارهایی است که درآمد متوسط به بالایی دارند اما در برخی مناطق کشور، هزینه‌های زندگی آنها بسیار بالا است.
به همین دلیل، تعیین خط دقیق مرز میان دهک هشتم و هفتم، نیازمند بررسی دقیق‌تری از داده‌های هزینه‌ای خانوار است.
اضافه شدن شاخص خرید خُرد به فرمول دهک‌بندی یارانه نقدی
یکی از دلایل اصلی دقت بیشتر در حذف یارانه نقدی، افزودن شاخص خرید خُرد به سیستم دهک‌بندی است.
پیش از این، شاخص‌هایی مانند گردش حساب، مالکیت خودرو، سفر خارجی و املاک ملاک دهک‌بندی بودند.
اما اکنون شاخص «میزان خرید خُرد خانوار در بازه شش‌ماهه» نیز به مدل افزوده شده تا تصویر واقعی‌تری از توان مالی افراد ارائه شود.
به گفته وزارت کار، با اضافه شدن این شاخص، تعداد اعتراضات به حذف یارانه نقدی به کمتر از ۵۰ هزار مورد رسیده است — یعنی کمتر از یک درصد از حذف‌شدگان.
ارجاع پرونده وزیر کار به قوه قضائیه به علت تعلل در حذف یارانه نقدی
موضوع حذف یارانه نقدی نه تنها بُعد اقتصادی، بلکه بُعد سیاسی نیز پیدا کرده است.
به دنبال تعلل در اجرای کامل برنامه حذف سه دهک بالا، پرونده وزیر کار از سوی مجلس به قوه قضائیه ارسال شده است.
بر اساس قانون بودجه ۱۴۰۴، حذف دهک‌های هشتم تا دهم الزامی است و عدم اجرای آن تخلف محسوب می‌شود.
منابع آگاه می‌گویند وزارت کار ترجیح داده با سرعت کمتری پیش برود تا از افزایش خطا و اعتراضات احتمالی جلوگیری شود.
۱۸ میلیون نفر دیگر در صف حذف یارانه نقدی
طبق گزارش رئیس سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها، از مجموع ۱۸ میلیون نفری که باید از فهرست یارانه نقدی حذف شوند، تاکنون حدود ۷.۵ میلیون نفر حذف شده‌اند و هنوز بیش از ۱۰ میلیون نفر باقی مانده‌اند.
به این ترتیب، انتظار می‌رود روند حذف در ماه‌های آتی با دقت و بررسی‌های چندمرحله‌ای ادامه یابد تا اشتباهات احتمالی به حداقل برسد.
اثر کند شدن حذف یارانه نقدی بر بودجه دولت
کارشناسان اقتصادی معتقدند کند شدن حذف یارانه نقدی، مستقیماً بر منابع مالی دولت تأثیر می‌گذارد.
در حالی که هدف اصلی حذف یارانه دهک‌های بالا، آزادسازی منابع برای حمایت از دهک‌های پایین‌تر بود، ادامه پرداخت به گروه‌های مشکوک به پردرآمد، بار مالی سنگینی بر بودجه عمومی وارد می‌کند.
از سوی دیگر، افزایش دقت در حذف و کاهش اعتراضات اجتماعی می‌تواند در بلندمدت اعتماد عمومی به سیاست‌های حمایتی دولت را افزایش دهد.
نقش سامانه سیمین در شفاف‌سازی وضعیت یارانه نقدی
وزارت کار اخیراً سامانه سیمین را به عنوان تنها مرجع رسمی برای مشاهده و پیگیری وضعیت یارانه نقدی معرفی کرده است.
از طریق این سامانه، خانوارها می‌توانند دهک‌بندی، شماره حساب فعال و علت حذف احتمالی یارانه خود را مشاهده کنند.
افزایش شفافیت در فرآیند دهک‌بندی، یکی از دلایل کاهش قابل توجه اعتراضات در مرحله جدید حذف بوده است.
آیا دهک هفتم هم در فهرست حذف یارانه نقدی قرار می‌گیرد؟
بر اساس برنامه هفتم توسعه، حذف یارانه نقدی فقط شامل سه دهک بالای درآمدی (هشتم، نهم و دهم) است.
اما برخی کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر شاخص‌های اقتصادی با تورم تنظیم نشود، ممکن است بخشی از خانوارهای دهک هفتم نیز در معرض حذف قرار بگیرند.
وزارت کار تأکید کرده است تا زمانی که اطلاعات درآمدی و هزینه‌ای به‌طور دقیق احراز نشود، دهک هفتم در فهرست حذف قرار نخواهد گرفت.
آینده سیاست حذف یارانه نقدی | احتیاط یا توقف؟
با توجه به کاهش سرعت حذف در مهرماه، احتمال می‌رود دولت در ماه‌های آینده روندی تدریجی‌تر در پیش بگیرد.
برخی تحلیلگران این روند را نشانه احتیاط می‌دانند و برخی دیگر از احتمال توقف موقت حذف یارانه نقدی تا پایان سال ۱۴۰۴ خبر می‌دهند.
در هر صورت، سیاست حذف یارانه نقدی همچنان یکی از پرچالش‌ترین محورهای اقتصادی دولت چهاردهم خواهد بود.
جمع‌بندی نهایی
روند حذف یارانه نقدی که در ابتدا با سرعت بالا اجرا شد، با نزدیک شدن به دهک هشتم با کندی محسوسی مواجه شده است.
دلیل اصلی این مسئله، حساسیت مرز درآمدی دهک‌های هفتم و هشتم و نگرانی از بروز خطا در حذف خانوارهای متوسط است.
در حالی که فشار بودجه‌ای دولت ادامه دارد، وزارت کار ترجیح داده است دقت را فدای سرعت نکند.
به این ترتیب، سیاست حذف یارانه نقدی در ماه‌های آینده نیز با رویکردی محتاطانه دنبال خواهد شد.
ارسال نظر