تصمیم مهم دولت برای حذف یارانه نقدی دهک ها

دولت امروز یک خبر مهم اعلام کرده است ؛ حذف یرانه نقدی برخی دهک ها . این خبر شامل حال جمعیت قابل توجهی می شود . بر اساس گزارش خبرنگار رستانیوز سخنگوی دولت، فاطمه مهاجرانی، با استناد به تبصره ۱۳ قانون بودجه ۱۴۰۴ می‌گوید حذف یارانه نقدی دهک‌های پردرآمد یک «تکلیف قانونی» است که «آرام و تدریجی» از دهک دهم آغاز شده و پیوسته ادامه می‌یابد. او تأکید کرده مبنای شناسایی، داده‌های «پایگاه رفاه ایرانیان» است و منابع آزادشده باید به دهک‌های نیازمند برسد. در این گزارش خبرنگار رستا نیوز این ماجرا را زیر ذهر بین قرار داده و به بررسی ماجرال پرداخته است.

پشتوانه حقوقی «حذف یارانه نقدی دهک ها» چیست؟

باید به گذشته برگردیم و ابتدا و ماجرا را از آن جا مودر بررسی قرار دهیم . در نشست خبری ۱۴ اسفند ۱۴۰۳، مهاجرانی تصریح کرد: «طبق تبصره ۱۳ قانون بودجه ۱۴۰۴، دولت مکلف است در سال ۱۴۰۴ یارانه نقدی خانوارهای پردرآمد یعنی دهک‌های ۸، ۹ و ۱۰ را حذف کند» و افزود پایگاه رفاه ایرانیان مرجع اصلی تصمیم‌گیری است. این موضع با نقل‌قول و تاریخ مشخص، در چند رسانه از جمله انتخاب و عصرایران بازتاب یافت. 
نکته دیگر این است که  همچنین به‌گفته مقام‌های اجرایی، بند «پ» تبصره ۱۳ مسیر مصرف منابع را نیز روشن می‌کند: بخشی از عایدی حذف یارانه دهک‌های هشتم تا دهم باید به بسته‌های حمایتی و کالابرگ برای دهک‌های پایین تخصیص یابد. 

معیارهای اجرا؛ پایگاه داده و ملاک‌های «حذف یارانه نقدی دهک ها»

اما حالا سوال این است که معیار این ماجرا چیست ؟ معیار دهک‌بندی ترکیبی از درآمد، هزینه، دارایی و تراکنش‌هاست که در پایگاه رفاه تجمیع می‌شود. در گزارش‌های تحلیلی تازه آمده است: اگر درآمد سرانه پس از کسر هزینه مسکن یا هزینه سرانه ماهانه هر فرد در خانوار بالای حدود ۱۰ میلیون تومان باشد، خانوار در زمره پردرآمد قرار می‌گیرد و مشمول حذف است؛ مالکیت دارایی‌های لوکس و سفر/اقامت‌های پرتکرار خارجی نیز در امتیازدهی اثر دارد. این‌ها تصویر خوبی از «چگونه»‌ی اجرای حذف ارائه می‌دهد، هرچند باید توجه داشت جزئیات دقیق الگوریتم دهک‌بندی عمومی نشده است. ادامه گزارش خبرنکار رستانیوز در این باره را بخوانید.

روند اجرایی؛ از کدام دهک‌ها و با چه شدتی؟

نکته قابل توجه این است که طبق اعلام رسمی، اولویت حذف با دهک‌های ۸ تا ۱۰ است و فرآیند «ماه‌به‌ماه» پیش می‌رود. داده‌های پرداختی نشان می‌دهد در مرداد و شهریور ۱۴۰۴، جمع یارانه‌بگیران چند میلیون نفر کاهش یافته است: گزارش‌ها از کاهش حدود ۳ میلیون نفر در مرداد و حدود ۳ میلیون نفر دیگر در شهریور خبر می‌دهند؛ عددی که با اطلاعیه‌های سازمان هدفمندسازی و تحلیل رسانه‌های اقتصادی هم‌پوشانی دارد.
یک نکته دیگر اینکه به‌گفته وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی، حذف دهک دهم در ماه‌های گذشته تا حد زیادی تکمیل شده و پالایش دهک‌های بالاتر در دستور کار است. این خبر را البته روزنامه هم میهن هم تایید کرده است.

پیامدهای بازتوزیعی؛ بعد از «حذف یارانه نقدی دهک ها» چه می‌شود؟

حالا اصلا چرا این اتفاق باید رخ دهد. منطق سیاستی آن است که منابع آزادشده به دهک‌های پایین‌تر و کالابرگ الکترونیکی منتقل شود. طبق توضیحات رسمی و رسانه‌ای، قانون‌گذار دولت را مکلف کرده بخشی از منابع ناشی از حذف یارانه دهک‌های بالا را مستقیماً به حمایت از اقشار کم‌درآمد، افزایش اعتبار کالابرگ و برنامه‌های معیشتی اختصاص دهد. موفقیت این جابه‌جایی، به شفافیت معیارها، پاسخگویی به اعتراضات و به‌روزبودن پایگاه داده‌ها وابسته است. 

اعتراض و بازبینی؛ مسیر رسمی در «حذف یارانه نقدی دهک ها»

اگر خانواری خود را ناحق حذف‌شده می‌داند، سامانه حمایت وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی (hemayat.mcls.gov.ir) مسیر اصلی ثبت اعتراض و درخواست بازبینی دهک است. گزارش باشگاه خبرنگاران جوان ضمن تشریح فرایند، به پیوند این سامانه با پایگاه‌های داده و امکان پیگیری نتیجه اشاره می‌کند. نکته مهم این‌که طبق اظهارات رییس سازمان هدفمندی، اعتراض مجاز و پیش‌بینی‌شده در قانون است و ورود/خروج از فهرست یارانه‌بگیران فرآیندی مستمر به تناسب تغییر شرایط خانوارهاست. این خبر را البته باشگاه خبرنگاران هم نقل کرده است.

ریسک‌های سیاستی؛ چطور خطای هدف‌گیری کاهش می‌یابد؟

خطای دهک‌بندی برای خانوارهای مرزی یا دارای درآمد/هزینه نوسانی، ریسک شناخته‌شده این سیاست است. به‌همین دلیل، کارشناسان بر دوره‌های پایش کوتاه‌تر، پنجره اعتراض کارآمد و لحاظ‌شدن هزینه‌های غیرعادی (درمان، بیکاری، بحران‌های موقت) تأکید دارند. از سوی دیگر، انتشار دوره‌ای داده‌های کلان (مثلاً تعداد حذف‌شده‌ها به تفکیک دهک و استان) می‌تواند اعتماد عمومی و کارایی هدف‌گیری را تقویت کند. تازه‌ترین داده‌های رسانه‌ای—از جمله آمارهای ۳ میلیون نفری—اهمیت همین شفافیت را نشان می‌دهد. 

خلاصه گزارش رستانیوز

تصمیم دولت برای حذف یارانه نقدی دهک ها—با پشتوانه صریح تبصره ۱۳ بودجه ۱۴۰۴—در فاز اجرایی قرار دارد و بر اساس پایگاه داده‌ای رفاهی پیش می‌رود. «کند و پیوسته بودن» اجرا از یک‌سو و حق اعتراض از سوی دیگر، دو لبه سیاستی‌اند که می‌توانند ضمن اصابت بهتر منابع به دهک‌های پایین، از خطاهای ناخواسته پیشگیری کنند. نقل‌قول‌ها و داده‌های رسمی اخیر، چارچوب حقوقی و نقشه راه اجرایی را روشن کرده‌اند؛ گام بعدی، گزارش‌دهی شفاف و پاسخگویی به اعتراضات است. 

سوالات مهم مردم در مورد حذف یارانه نقدی دهک ها

۱) کدام دهک‌ها مشمول «حذف یارانه نقدی دهک ها» هستند؟
دهک‌های ۸، ۹ و ۱۰ طبق تبصره ۱۳ قانون بودجه ۱۴۰۴. 

۲) معیار دهک‌بندی چیست؟
ترکیبی از درآمد، هزینه، دارایی و تراکنش‌ها؛ گزارش‌های تحلیلی آستانه‌هایی مانند ۱۰ میلیون تومان سرانه پس از کسر مسکن/هزینه سرانه را به‌عنوان نشانه‌های دهک بالا ذکر کرده‌اند. 

۳) اگر اشتباهاً حذف شدیم، چگونه اعتراض کنیم؟
از طریق سامانه حمایت hemayat.mcls.gov.ir و مسیر «درخواست بررسی/اعتراض دهک».

۴) منابع آزادشده کجا هزینه می‌شود؟
طبق قانون، بخشی باید به بسته‌های حمایتی و کالابرگ برای دهک‌های پایین اختصاص یابد.