جزئیات واریز یارانه شهریور ۱۴۰۴ با تغییرات جدید

بر اساس آخرین اظهارات مسئولان و تحلیل رسانه‌ها، واریز یارانه نقدی شهریور ۱۴۰۴ با تغییرات گسترده‌ای همراه خواهد بود. این اصلاحات عمدتاً شامل حذف یارانه دهک‌های بالای درآمدی است، در حالی که دهک‌های متوسط و کم‌درآمد همچنان مشمول دریافت یارانه خواهند بود. در این گزارش، ضمن بررسی جزئیات تصمیمات اتخاذ شده و مبنای سیاست‌گذاری آن‌ها، به پیامدها، چالش‌ها و چشم‌اندازهای پیش‌رو نیز پرداخته‌ایم.

۱. چارچوب قانونی و اهداف حذف یارانه پردرآمدها

۱.۱ قانون بودجه ۱۴۰۴ و مصوبه مجلس

بر اساس بند (پ) تبصره ۱۳ قانون بودجه سال ۱۴۰۴، دولت موظف است یارانه نقدی دهک‌های هشتم تا دهم را حذف کند و منابع مالی آزاد شده را به منظور حمایت بیشتر از دهک‌های پایین، مانند ارائه کالابرگ الکترونیکی، استفاده نماید

۱.۲ سهم منابع آزاد شده و اجرای کالابرگ

طبق اعلام وزارت رفاه، حذف یارانه حدود ۱۸ میلیون نفر از سه دهک بالای درآمدی، دولت را قادر می‌سازد به‌ازای هر ماه حدود ۵ هزار میلیارد تومان منابع مالی را آزاد کرده و صرف اجرای کالابرگ الکترونیکی یا سایر بسته‌های حمایتی نماید. با این حال، اگر تعداد مخاطبین اهداف حمایتی فراتر از دهک‌های پایین‌تر باشد، پوشش کامل آن‌ها در هاله‌ای از ابهام قرار می‌گیرد.

۲. سازوکار حذف؛ چه کسانی از یارانه حذف می‌شوند؟

۲.۱ معیارهای شناسایی دهک‌های پردرآمد

• سرانه درآمد ماهانه بیش از ۱۰ میلیون تومان پس از کسر هزینه اجاره مسکن؛ این شاخص بر مبنای داده‌های مرکز آمار برای دهک هشتم در اسفند ۱۴۰۳ تعیین شده است

• سایر شاخص‌ها از جمله گردش مالی، دارایی ملکی، خودرو، سفر خارجی نیز مورد توجه قرار گرفته‌اند تا تعریف دقیق‌تری از "پردرآمد" محقق شودرکنا.

۲.۲ جمعیت در معرض حذف

• رسانه‌ها گزارش داده‌اند که حدود یک میلیون خانوار با میانگین درآمد بالای ۱۰ میلیون تومان شناسایی و در مرحله نخست حذف شده‌اند

• همچنین، روند حذف به‌گونه‌ای ادامه دارد که تعداد یارانه‌بگیران در دهک‌های چهارم تا نهم در مردادماه کاهش محسوسی یافته است

۳. آیا یارانه طبقه متوسط حذف می‌شود؟

برخلاف برخی نگرانی‌ها، مسئولان تأکید کرده‌اند که تغییرات اعمال شده شامل دهک‌های متوسط و کم‌درآمد نخواهد بود؛ به این معنا که طبقه متوسط همچنان مشمول دریافت یارانه باقی خواهند ماند Online+1. پس جای نگرانی برای جامعه متوسط وجود ندارد، مگر آن‌که به‌طور نادرست در دهک‌های بالاتر دسته‌بندی شده باشند.

۴. شیوه و زمان‌بندی پرداخت یارانه شهریور

طبق آخرین اطلاع‌رسانی‌ها:

• یارانه دهک‌های ۱ تا ۳ در روز ۲۵ هر ماه و دهک‌های ۴ تا ۹ در روز ۳۰ هر ماه واریز می‌شود

• دهک دهم که در رده پردرآمدها قرار می‌گیرند، از دریافت یارانه محروم هستند.

۵. امکان اعتراض و بازنگری

خانوارهایی که یارانه‌شان قطع شده، می‌توانند به سامانه «حمایت» مراجعه کرده و درخواست اعتراض یا بازنگری کنند. این سامانه پیامکی برای اطلاع‌رسانی به مخاطبان ارسال کرده و اطلاعاتی مانند درآمد سرانه پس از کسر هزینه اجاره را در اختیار خانوار قرار می‌دهد

لازم به ذکر است نمایندگان مجلس و کارشناسان نسبت به احتمال خطا در تعیین دهک‌ها هشدار داده‌اند — مثلاً در مواردی افراد به‌ناچار وام را به نام خود ثبت کرده‌اند، یا اطلاعات ثبتی دقیق نیست — که نیازمند بازنگری دقیق در روند اعتراض هستند

۶. چالش‌ها و نقدها

۶.۱ تعریف ناعادلانه «پردرآمد»

• برخی تحلیل‌گران از جمله در خبر “حقوق ماهانه بیش از ۳۰ میلیون تومان” به‌عنوان معیار حذف اشاره کرده‌اند که کاملاً با فقر نسبی مطابقت ندارد؛ چرا که خط فقر نسبی در سال ۱۴۰۳ برای خانواده سه‌نفره تقریباً ۳۵ میلیون تومان بوده است

• علاوه بر این، دارایی‌هایی مانند یک واحد مسکونی ارثی الزامی به معنای رفاه اقتصادی بالا نیستند.

۶.۲ نقد نظام شناسایی دهک‌ها و داده‌ها

• روش خوداظهاری و بانک اطلاعات ناتمام منجر به احتمال خطای شناسایی می‌شود

• ضرورت حرکت به سمت مدل‌های ثبتی و یکپارچه با داده‌های دقیق‌تر مطرح است.

۶.۳ پوشش ناکافی حمایت‌ها

• منابع مالی آزاد شده تنها برای تامین کالابرگ حدود ۱۰ میلیون نفر کافی است؛ در حالی که دهک‌های پایین‌تر شامل حدود ۲۸ میلیون نفر است، این امر نشان‌دهنده شکاف جدی در توان پوشش حمایتی دولت است

۶.۴ تأثیر بر اعتماد عمومی

• اجرای سیاست بدون شفافیت کامل و دقت در سنجش دهک‌ها ممکن است بی‌اعتمادی مردم به نظام حمایتی را تشدید کند.

۷. جمع‌بندی و چشم‌انداز

به‌طور کلی، اصلاح نظام یارانه‌ای ایران با اهداف به‌جا در شرایط دشواری انجام می‌شود؛ اما برای حفاظت از اقشار آسیب‌پذیر و حفظ عدالت اجتماعی، شفافیت، دقت و اصلاح روش‌ها ضروری خواهد بود.