فوری؛ لیست جدید حذف‌شده‌های یارانه منتشر شد
در شهریور ۱۴۰۴، یارانه نقدی سه میلیون نفر از دهک‌های ۴ تا ۹ حذف شد. این اقدام بخشی از برنامه دولت برای حذف یارانه ۱۸ میلیون نفر تا پایان سال است. در این گزارش، جزئیات دهک‌بندی، معیارهای حذف، اعتراضات و سرنوشت منابع یارانه بررسی شده‌اند.
حذف یارانه نقدی | در راستای سیاست هدفمندی یارانه‌ها، دولت در شهریورماه ۱۴۰۴ یارانه نقدی سه میلیون نفر از دهک‌های ۴ تا ۹ را حذف کرد. این اقدام بخشی از برنامه گسترده‌تری است که هدف آن حذف یارانه ۱۸ میلیون نفر از دهک‌های پردرآمد تا پایان سال جاری است. اما این تصمیم چه پیامدهایی دارد و آیا می‌تواند عدالت اجتماعی را محقق کند؟
کاهش تعداد یارانه‌بگیران؛ آمار رسمی مرداد و تیر
بر اساس گزارش وزارت رفاه، در مردادماه ۱۴۰۴ تعداد یارانه‌بگیران به ۴۶ میلیون و ۵۷۶ هزار نفر رسید، در حالی که این رقم در تیرماه ۴۹ میلیون و ۶۴۲ هزار نفر بود. کاهش بیش از سه میلیون نفر نشان‌دهنده انتقال افراد از دهک‌های ۸ و ۹ به دهک ۱۰ و حذف آن‌ها از لیست یارانه‌بگیران است.
دهک‌بندی و صدک‌بندی؛ ابزار عدالت یا منبع خطا؟
وزارت رفاه خانوارها را بر اساس دهک و صدک طبقه‌بندی می‌کند. صدک‌بندی جزئی‌تر از دهک‌بندی است و مبنای تصمیم‌گیری برای پرداخت یارانه یا کالابرگ محسوب می‌شود. با این حال، خطاهای احتمالی در این طبقه‌بندی باعث شده برخی خانوارهای نیازمند از دریافت یارانه محروم شوند، در حالی که برخی پردرآمدها همچنان از یارانه‌های پنهان بهره‌مند هستند.
یارانه‌های پنهان؛ سهم بیشتر دهک‌های بالا
تا پیش از این، حدود ۷۸ میلیون نفر از جمعیت ۹۱ میلیونی ایران یارانه نقدی دریافت می‌کردند. اما یارانه‌های پنهان مانند بنزین، برق، آب، گاز و نان که هزینه‌ای بالغ بر ۱۰۰ میلیارد دلار به کشور تحمیل می‌کند، عمدتاً در اختیار دهک‌های بالای درآمدی قرار دارد. این موضوع سال‌هاست که محل اعتراض کارشناسان و مردم است.
یارانه ایرانیان خارج از کشور؛ جنجال‌برانگیز و پرابهام
اخیراً گزارش‌هایی منتشر شده مبنی بر دریافت یارانه توسط ۶۰۰ تا ۷۰۰ هزار ایرانی مقیم خارج از کشور. گفته می‌شود یارانه ۱۵۰ هزار نفر از این افراد قطع شده است. افشای دریافت یارانه توسط برخی چهره‌های رسانه‌ای مانند مجتبی پورمحسن نیز واکنش‌های گسترده‌ای را در پی داشته است.
الزام قانونی حذف یارانه پردرآمدها در بودجه ۱۴۰۴
بر اساس بند «پ» تبصره ۱۳ قانون بودجه ۱۴۰۴، دولت موظف است یارانه نقدی دهک‌های ۸، ۹ و ۱۰ را حذف کند. این روند از ابتدای سال آغاز شده و طبق اعلام حسن نوروزی، رئیس سازمان هدفمندی یارانه‌ها، تا پایان سال یارانه ۱۸ میلیون نفر قطع خواهد شد.
راه‌های ثبت اعتراض به حذف یارانه
افرادی که به قطع یارانه یا دهک‌بندی خود اعتراض دارند، می‌توانند از طریق شماره ۶۳۶۹-۰۲۱ یا سامانه «حمایت» وزارت رفاه اقدام کنند. همچنین شماره ۴۳۸۵۷-۰۲۱ برای پاسخگویی به مسائل ثبت‌نام، تغییر حساب، جداسازی خانوار و موارد مشابه فعال است. اما موضوعات مربوط به دهک‌بندی صرفاً از طریق وزارت رفاه قابل پیگیری است.
معیار جدید حذف یارانه؛ درآمد ماهانه بالای ۱۰ میلیون تومان
وزارت رفاه اعلام کرده خانوارهایی که سرانه درآمد ماهانه هر فرد پس از کسر اجاره مسکن بیش از ۱۰ میلیون تومان باشد، از دریافت یارانه محروم خواهند شد. این معیار جدید با هدف حذف سه دهک پردرآمد و تخصیص منابع به کالابرگ طراحی شده است.
شش شاخص برای شناسایی پردرآمدها
برای شناسایی دهک‌های پردرآمد، علاوه بر درآمد، معیارهایی مانند تراکنش‌های بانکی، دارایی‌های ملکی، خودروهای لوکس، سفرهای خارجی و اقامت در خارج از کشور در نظر گرفته شده‌اند. طبق اعلام احد رستمی، تاکنون یک میلیون خانوار با درآمد بالا از لیست یارانه‌بگیران حذف شده‌اند.
ابهامات در محاسبه اجاره و درآمد؛ چالش‌های اجرایی
یکی از چالش‌های اصلی اجرای این سیاست، نبود شفافیت در محاسبه هزینه اجاره مسکن است. آمار رسمی اجاره‌بها از سال ۱۴۰۰ منتشر نشده و مشخص نیست دولت چگونه این هزینه را برآورد می‌کند. این موضوع به‌ویژه در شهرهای بزرگ با اجاره‌بهای بالا، اعتراضات زیادی را به دنبال داشته است.
چندگانگی نهادی؛ مانعی برای اجرای منسجم
اجرای سیاست حذف یارانه‌ها بین سه نهاد اصلی تقسیم شده: سازمان هدفمندی یارانه‌ها، وزارت رفاه و سازمان برنامه و بودجه. این تقسیم وظایف باعث ناهماهنگی و سردرگمی در پاسخگویی به مردم شده است. برخی کارشناسان پیشنهاد داده‌اند مدیریت این سیاست به استانداران واگذار شود.
سامانه حمایت؛ ابزار اعتراض یا منبع بی‌اعتمادی؟
سامانه حمایت وزارت رفاه برای ثبت اعتراض خانوارهای حذف‌شده طراحی شده است. اما فقدان شفافیت در محاسبات و ناهماهنگی معیارها باعث شده اعتماد عمومی به این سامانه کاهش یابد. پیامک‌های مبهم درباره درآمد خانوارها نیز به این بی‌اعتمادی دامن زده‌اند.
منابع حاصل از حذف یارانه‌ها به کجا می‌رود؟
طبق اعلام وزارت رفاه، منابع حاصل از حذف یارانه دهک‌های هشتم تا دهم (حدود ۴۰۰ هزار میلیارد ریال) به حمایت از اقشار نیازمند اختصاص خواهد یافت. در دوره اول کالابرگ، حدود ۲۵ همت برای دهک‌های یک تا هفت تخصیص داده شده است.
جمع‌بندی؛ آیا هدفمندی یارانه‌ها به عدالت منجر می‌شود؟
حذف یارانه نقدی دهک‌های پردرآمد، اگر با دقت و شفافیت اجرا شود، می‌تواند گامی مؤثر در جهت عدالت اجتماعی باشد. اما خطاهای دهک‌بندی، نبود اطلاعات دقیق از درآمد و اجاره، و چندگانگی نهادی، چالش‌هایی هستند که اجرای این سیاست را با ابهام مواجه کرده‌اند.
منبع
دنیای اقتصاد، گزارش‌های رسمی وزارت رفاه و سازمان هدفمندی یارانه‌ها
ارسال نظر