رونمایی دولت از قیمت بنزین با نرخ سوم

مصرف بی‌رویه بنزین در ایران و افزایش واردات باعث شده دوباره موضوع قیمت بنزین و احتمال تغییر آن به یکی از مهم‌ترین بحث‌های اقتصادی کشور تبدیل شود. براساس گزارش‌های رسمی، دولت سالانه ده‌ها میلیارد دلار یارانه برای عرضه بنزین با قیمت ارزان پرداخت می‌کند. همین موضوع فشار زیادی به بودجه کشور وارد کرده و کارشناسان معتقدند که ادامه این روند می‌تواند کسری بودجه را تشدید کند.

اما آیا برنامه جدید دولت یعنی «نرخ سوم بنزین» قرار است مشکل را حل کند؟

افزایش مصرف و فشار بودجه؛ قیمت بنزین چطور به بحران تبدیل شد؟

طبق گزارش خبرگزاری‌ها، مصرف بنزین در ایران از سال ۱۴۰۰ به بعد روند صعودی داشته و به مرز ۱۲۰ میلیون لیتر در روز نزدیک شده است. افزایش مصرف به حدی بوده که واردات بنزین دوباره از سر گرفته شده است. واردات یعنی:

• خروج ارز

• تشدید کسری بودجه

• افزایش وابستگی در حوزه انرژی

در همین شرایط، دولت مجبور است بنزین را با قیمت بنزین یارانه‌ای و بسیار پایین‌تر از قیمت جهانی عرضه کند.

قیمت بنزین فعلی چقدر است؟

در حال حاضر دو نرخ برای بنزین اعمال می‌شود:

اما با وجود دو نرخ، مصرف کاهش پیدا نکرده و دولت همچنان مجبور به پرداخت یارانه سنگین است.

یارانه بنزین؛ عددی که باور نمی‌کنید!

رضا سپهوند (دبیر کمیسیون انرژی مجلس) اعلام کرده است:ایران سالانه ۱۶۳ میلیارد دلار یارانه انرژی پرداخت می‌کند.
از این رقم، ۵۲ میلیارد دلار فقط یارانه فرآورده‌های نفتی از جمله بنزین است.

این یعنی دولت بنزین را با هزینه بسیار بالا تهیه می‌کند و سپس با قیمت بنزین یارانه‌ای در اختیار مردم قرار می‌دهد.

همچنین او گفت:

• ۷۰ میلیارد دلار بدهی به صندوق توسعه ملی

• ۸۰ هزار میلیارد تومان بدهی به نیروگاه‌ها

• ۱۰۰ هزار میلیارد تومان بدهی به پالایشگاه‌ها

دورها از کاهش هزینه‌ها، پرداخت یارانه سنگین برای بنزین مثل یک «باتلاق بودجه‌ای» عمل می‌کند.

آیا قیمت بنزین افزایش می‌یابد؟

در لایحه بودجه ۱۴۰۴ هیچ بندی برای افزایش قیمت بنزین وجود ندارد، اما برنامه‌ای در دولت مطرح شده که از سال ۱۴۰۵ امکان تغییر قیمت بنزین را فراهم کند.

جزئیات طرح دولت:

• سهمیه‌ بنزین با قیمت بنزین ۱۵۰۰ تومان حفظ می‌شود.

• بنزین آزاد همچنان ۳۰۰۰ تومان خواهد بود.

• اما نرخ سوم بنزین برای مصرف مازاد اضافه می‌شود.

نرخ سوم بنزین چقدر است؟

در جلسات کارشناسی عدد ۷۵۰۰ تومان مطرح شده، البته هنوز قطعی نیست.یعنی اگر مصرف خانوار از یک حد مشخص فراتر رود، بنزین اضافی با قیمت بنزین سوم (نرخ جدید) محاسبه می‌شود.

این طرح مشابه مدل‌های جهانی مصرف انرژی است:
مصرف عادی = یارانه
مصرف مازاد = قیمت بازار

چرا قیمت بنزین (نرخ سوم) مطرح شده است؟

دلایل اصلی:

1. مصرف بیش از استاندارد جهانی
   میانگین مصرف خودرو در ایران ۱۱ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر است؛ ترکیه: ۸ لیتر.

2. قاچاق گسترده سوخت
   سالانه ۹ میلیارد دلار قاچاق سوخت از کشور خارج می‌شود.

3. عدم تناسب قیمت بنزین با کشورهای همسایه
   پایین بودن قیمت بنزین در ایران، انگیزه قاچاق را چند برابر کرده است.

4. فشار بودجه‌ای ناشی از یارانه
   ادامه پرداخت یارانه بنزین با قیمت بنزین کنونی، بودجه دولت را از بین می‌برد.

آیا افزایش قیمت بنزین باعث تورم می‌شود؟

حامد صاحب‌هنر (کارشناس انرژی) هشدار می‌دهد:افزایش قیمت بنزین بدون آماده‌سازی ساختار رفاهی و حمل‌ونقل عمومی، باعث افزایش تورم و نارضایتی اجتماعی می‌شود.

او معتقد است:

• قبل از فکر کردن به قیمت بنزین، باید حمل‌ونقل عمومی تقویت شود.

• واردات خودروهای کم‌مصرف آزاد شود.

• مردم باید امکان جایگزین بنزین داشته باشند.

راهکارهای کاهش مصرف به جای افزایش قیمت بنزین

طبق نظرات کارشناسان:

راهکارهای غیرقیمتی (بدون افزایش قیمت بنزین)

 توسعه حمل‌ونقل عمومی
 واردات خودرو کم‌مصرف
 توسعه CNG
 استفاده از LPG در خودروها

راهکارهای قیمتی (افزایش قیمت بنزین / نرخ سوم بنزین)

 تعیین سقف مصرف
 محاسبه مصرف مازاد با نرخ بازار

این مدل باعث می‌شود:

• کم‌مصرف‌ها یارانه بگیرند.

• پرمصرف‌ها هزینه واقعی مصرف را بپردازند.

جدول: مقایسه قیمت بنزین (به ازای هر لیتر)

جمع‌بندی | قیمت بنزین در سال ۱۴۰۴ افزایش نمی‌یابد، اما...

• فعلاً دولت می‌گوید قیمت بنزین افزایش ندارد.

• احتمال اضافه شدن قیمت بنزین سوم (۷۵۰۰ تومان) از سال ۱۴۰۵ مطرح است.

• فشار مالی یارانه‌ها و واردات، دولت را مجبور به تصمیم خواهد کرد.

• اگر حمل‌ونقل عمومی بهبود نیابد، افزایش قیمت بنزین می‌تواند آثار منفی داشته باشد.