برنامه دولت برای افزایش قیمت بنزین فاش شد | حذف بنزین یارانه ای برای این خانوارها؟

صدای زنگ تغییر قیمت بنزین در جایگاه‌های سوخت به گوش می‌رسد! بعد از سال‌ها اجرای نظام سهمیه‌بندی لیتری، حالا دولت تصمیم گرفته است که بنزین را ریالی کند؛ تصمیمی که به گفته کارشناسان، می‌تواند بزرگ‌ترین تحول در سیاست سوخت کشور از زمان سهمیه‌بندی در سال ۱۳۸۶ تاکنون باشد.

این تصمیم در شرایطی اتخاذ شده که ناترازی تولید و مصرف بنزین، واردات دوباره سوخت و فشار بودجه‌ای بر دولت، سیاست‌گذاران را به سمت مدل جدیدی از یارانه سوخت سوق داده است.
اما سؤال مهم اینجاست: بنزین ریالی دقیقاً یعنی چه؟ و این تغییر چه تأثیری بر سهمیه‌ها، قیمت‌ها و جیب مردم خواهد داشت؟

طبق مصوبه تازه هیأت وزیران، از آذرماه امسال، یارانه بنزین دیگر به‌صورت لیتری تخصیص نمی‌یابد، بلکه به شکل اعتبار ریالی ماهانه به حساب خانوار واریز می‌شود. به بیان ساده‌تر، هر فرد به‌جای دریافت سهمیه ۶۰ لیتر بنزین، مبلغی مشخص برای خرید سوخت در اختیار خواهد داشت؛ مبلغی که بسته به قیمت روز بنزین، می‌تواند کمتر یا بیشتر از مقدار فعلی سوخت را پوشش دهد.

این تغییر بزرگ، همزمان با بررسی بودجه ۱۴۰۵ در دولت و مجلس و افزایش نگرانی‌ها درباره افزایش قیمت بنزین صورت می‌گیرد. در واقع، «بنزین ریالی» تنها یک تغییر فنی نیست، بلکه گامی مقدماتی برای اصلاح تدریجی قیمت سوخت در کشور محسوب می‌شود.

در این گزارش جامع، تمام جزئیات مصوبه دولت، تحلیل کارشناسان، واکنش مردم، و تأثیرات احتمالی این تصمیم بر اقتصاد خانوارها را به زبان ساده مرور می‌کنیم.
اگر می‌خواهید بدانید سهمیه بنزین شما چه تغییری می‌کند و «بنزین ریالی» دقیقاً به چه معناست، تا پایان همراه ما باشید.

تصمیم مهم دولت برای اصلاح قیمت بنزین

بعد از ماه‌ها گمانه‌زنی و بحث‌های فراوان درباره آینده قیمت سوخت، هیأت وزیران سرانجام مصوبه‌ای رسمی برای افزایش قیمت بنزین را تصویب و در تاریخ ۱۳ مهر ۱۴۰۴ به دستگاه‌های اجرایی ابلاغ کرد.
این مصوبه که در جلسه ۲۷ شهریور به تصویب رسیده بود، چارچوب جدیدی برای نحوه قیمت‌گذاری بنزین، سهمیه‌بندی، و استفاده از سوخت‌های جایگزین مانند گاز CNG تعیین می‌کند.

بر اساس این تصمیم، فاصله قیمتی میان بنزین و گاز طبیعی (CNG) افزایش خواهد یافت تا مصرف‌کنندگان به استفاده از سوخت پاک‌تر و ارزان‌تر ترغیب شوند.
اما این همه ماجرا نیست — دولت در این مصوبه، چند نرخی شدن بنزین، تعیین سقف مصرف سهمیه‌ای، و افزایش سالانه قیمت متناسب با تورم را هم تصویب کرده است.

 سیاست جدید دولت: افزایش تدریجی و کنترل‌شده قیمت بنزین

طبق بندهای مصوبه هیأت وزیران، قرار است قیمت بنزین به‌صورت پلکانی و مرحله‌ای افزایش یابد.
این به آن معناست که نرخ سوخت برای مصرف سهمیه‌ای ثابت نمی‌ماند و هر سال متناسب با نرخ تورم عمومی کشور، تعدیل می‌شود.

به‌عبارت ساده، دیگر خبری از تثبیت چندساله قیمت بنزین نخواهد بود و هر سال، بسته به شرایط اقتصادی، تغییراتی اعمال می‌شود تا فاصله بین قیمت واقعی و قیمت یارانه‌ای کاهش پیدا کند.

 هدف اصلی دولت از گرانی بنزین چیست؟

افزایش قیمت بنزین، صرفاً برای درآمدزایی دولت نیست. طبق اعلام وزارت نفت، این تصمیم با سه هدف کلیدی دنبال می‌شود:

1. کاهش ناترازی تولید و مصرف سوخت
   در حال حاضر مصرف روزانه بنزین در کشور از تولید داخلی بیشتر است و دولت ناچار به واردات شده.

2. ترغیب مردم به استفاده از گاز CNG
   دولت می‌خواهد با افزایش فاصله قیمتی بین بنزین و گاز، مصرف سوخت پاک‌تر را افزایش دهد.

3. کاهش قاچاق سوخت به کشورهای همسایه
   قیمت پایین بنزین ایران باعث قاچاق گسترده آن شده و اصلاح نرخ‌ها می‌تواند جلوی این روند را بگیرد.

 جزئیات مصوبه دولت درباره قیمت بنزین

طبق متن مصوبه هیأت وزیران، چند نکته مهم درباره نحوه افزایش قیمت بنزین وجود دارد:

• قیمت بالاتر برای مصرف مازاد بر سهمیه در نظر گرفته شده است.

• سهمیه‌ها به‌تدریج از حالت مقداری (لیتری) به ریالی تغییر می‌کند.

• هزینه حمل، پخش و حق‌العمل جایگاه‌ها نیز بر عهده مصرف‌کننده خواهد بود.

• دولت موظف است هر سال تا پایان آذرماه، نرخ جدید بنزین را بر اساس تورم رسمی اعلام کند.

این مصوبه از آذر ۱۴۰۴ وارد فاز اجرایی می‌شود.

 واکنش‌ها به تصویب افزایش قیمت بنزین

به‌محض ابلاغ این مصوبه، واکنش‌ها در میان مردم و مسئولان شدت گرفت. برخی کارشناسان اقتصادی معتقدند که این تصمیم اگر با حمایت از اقشار کم‌درآمد همراه نباشد، می‌تواند تبعات تورمی داشته باشد.
در مقابل، عده‌ای دیگر این اقدام را گامی ضروری برای نجات اقتصاد سوخت ایران می‌دانند.

«رضا سپهوند»، عضو هیأت رئیسه کمیسیون انرژی مجلس، اعلام کرد:

«اصلاح قیمت حامل‌های انرژی از جمله بنزین، اجتناب‌ناپذیر است و دولت در لایحه بودجه ۱۴۰۵ این موضوع را به‌صورت هدفمند دنبال خواهد کرد.»

 نقش مجلس در تعیین نهایی قیمت بنزین

با وجود تصویب مصوبه در هیأت وزیران، اجرای نهایی سیاست افزایش قیمت بنزین وابسته به تصمیم مجلس در هنگام بررسی لایحه بودجه ۱۴۰۵ است.
طبق قانون، دولت باید تا ابتدای دی‌ماه ۱۴۰۴ لایحه بودجه را به مجلس ارائه کند. در آن زمان، جزئیات دقیق نرخ جدید سوخت، سهمیه‌ها و نحوه تخصیص یارانه‌ها مشخص خواهد شد.

 ناترازی در تولید و مصرف سوخت؛ عامل اصلی گرانی بنزین

یکی از دلایل اصلی تصمیم دولت برای افزایش قیمت بنزین، ناترازی شدید میان عرضه و تقاضا است.
در حال حاضر، مصرف روزانه بنزین در کشور بیش از ۱۲۵ میلیون لیتر برآورد می‌شود، در حالی که تولید داخلی کمتر از این رقم است.
این اختلاف باعث شده که دولت برای جبران کمبود، به واردات سوخت روی آورد که هزینه‌ای سنگین بر بودجه عمومی تحمیل کرده است.

 احتمال سه‌نرخی شدن بنزین

در کمیسیون انرژی مجلس، سناریوهای مختلفی برای اصلاح قیمت بنزین مطرح شده است، از جمله:

1. سه‌نرخی شدن بنزین:

   • نرخ اول برای سهمیه پایه خانوار

   • نرخ دوم برای مصارف غیرضروری

   • نرخ سوم برای مصارف مازاد یا تجاری

2. حذف یارانه دهک‌های پردرآمد
   خانوارهای با درآمد بالا احتمالاً سهمیه ارزان‌قیمت نخواهند داشت.

3. افزایش پلکانی قیمت‌ها
   افزایش مرحله‌ای طی چند ماه برای جلوگیری از شوک قیمتی.

بنزین ریالی؛ تغییر بزرگ در نحوه سهمیه‌بندی

یکی از بخش‌های مهم مصوبه دولت، تبدیل سهمیه بنزین از لیتری به ریالی است.
این یعنی به‌جای تخصیص مثلاً ۶۰ لیتر بنزین با نرخ یارانه‌ای، از این پس اعتبار ریالی معادل سهمیه به کارت سوخت هر فرد واریز می‌شود.

مزیت این روش آن است که افراد می‌توانند آزادانه درباره مصرف خود تصمیم بگیرند و حتی در صورت عدم نیاز، اعتبارشان را برای مصارف دیگر ذخیره کنند.

 تجربه کشورهای دیگر در اصلاح قیمت بنزین

کشورهایی مانند هند، ترکیه و اندونزی نیز طی دهه گذشته، سیاست‌هایی مشابه برای آزادسازی تدریجی قیمت بنزین اجرا کرده‌اند.
در این کشورها، در ابتدا یارانه مستقیم به مردم پرداخت شد تا شوک قیمتی کنترل شود، سپس قیمت‌ها بر اساس نرخ جهانی تنظیم گردید.

ایران نیز احتمالاً همین مسیر را طی می‌کند؛ یعنی پیش از افزایش رسمی قیمت، اعتبار یا بسته حمایتی جدیدی برای خانوارهای کم‌درآمد در نظر گرفته خواهد شد.

 اثرات اقتصادی افزایش قیمت بنزین

افزایش قیمت بنزین به‌صورت مستقیم بر هزینه حمل‌ونقل و قیمت کالاهای اساسی تأثیر می‌گذارد.
کارشناسان اقتصادی پیشنهاد می‌کنند دولت همزمان با اجرای این سیاست، نظام پرداخت یارانه‌ها را بازنگری کند تا اثر تورمی آن کاهش یابد.

به گفته یکی از اساتید اقتصاد دانشگاه تهران:

«اگر درآمد حاصل از اصلاح قیمت بنزین به‌صورت هدفمند صرف حمایت از دهک‌های پایین شود، این سیاست می‌تواند در بلندمدت به نفع عدالت اقتصادی تمام شود.»

 زمان اجرای رسمی افزایش قیمت بنزین

طبق برنامه دولت، فاز اول اصلاح قیمت بنزین از آذرماه ۱۴۰۴ آغاز می‌شود.
در این فاز، ابتدا سهمیه ریالی جایگزین سهمیه لیتری می‌شود و در فاز دوم که از ابتدای سال ۱۴۰۵ اجرا خواهد شد، نرخ جدید بنزین برای مصارف غیرسهمیه‌ای اعمال می‌گردد.

 آغاز فصل جدید در سیاست سوخت ایران

افزایش قیمت بنزین دیگر فقط یک شایعه نیست؛ این بار مصوبه رسمی دولت بر اجرای آن مهر تأیید زده است.
هدف، اصلاح ساختار یارانه‌ها، کاهش مصرف و جلوگیری از هدررفت منابع ملی است.
اما در کنار آن، نگرانی‌هایی هم وجود دارد: از افزایش هزینه زندگی مردم گرفته تا احتمال رشد قیمت حمل‌ونقل عمومی و کالاهای اساسی.

دولت وعده داده است که هیچ افزایشی بدون حمایت معیشتی انجام نخواهد شد و هرگونه تغییر، به‌صورت تدریجی و کنترل‌شده صورت می‌گیرد.

به‌نظر می‌رسد سال ۱۴۰۵، سال تصمیم‌های بزرگ در حوزه انرژی خواهد بود؛ تصمیم‌هایی که می‌تواند مسیر اقتصاد کشور را برای سال‌ها تغییر دهد.