جزئیات شوکه‌کننده حذف یارانه ۱۸ میلیون نفر | آیا نوبت به دهک‌های دیگر هم می‌رسد؟

از اواخر مرداد ماه ۱۴۰۴، بسیاری از خانوارها پیامکی از سوی سامانه هدفمندی یارانه‌ها دریافت کرده‌اند که محتوا چنین است:

«بر اساس مصوبه مجلس شورای اسلامی و بررسی‌های صورت گرفته بر روی شاخص‌های بانکی، درآمدی و دارایی شما، سرانه درآمد ماهانه پس از کسر هزینه‌های اجاره مسکن، بیشتر از ۱۰ میلیون تومان برآورد شده است؛ لذا خانوار شما واجد شرایط اخذ یارانه نیست.»

شاخص‌های دخیل در تصمیم حذف یارانه شامل میزان درآمد، دارایی‌ بانکی و وضعیت مسکن است.

حذف یارانه سه میلیون نفر در مرداد

مرجان دبیری، سخنگوی طرح کالابرگ الکترونیکی وزارت رفاه، تأیید کرده که در مردادماه یارانه سه میلیون نفر از افراد دهک دهم (پردرآمد) قطع شده است. وی تأکید کرده که فعلاً برنامه‌ای برای حذف دهک‌های دیگر وجود ندارد، اما روند شناسایی همچنان ادامه دارد.

بر اساس گزارش‌ها، در تیرماه ۱۴۰۴ حدود ۴۹ میلیون و ۶۴۲ هزار نفر یارانه دریافت کرده‌اند، اما این رقم در مرداد به ۴۶ میلیون و ۵۷۶ هزار نفر کاهش یافته که نشان‌دهنده حذف حدود ۳ میلیون نفر است.

حذف یارانه ۱۸ میلیون نفر تا پایان سال قانونی است؟

رئیس سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها، حسن نوروزی، اعلام کرده است که طبق قانون بودجه سال ۱۴۰۴، تا پایان سال باید یارانه سه دهک بالای درآمدی، معادل حدود ۱۸ میلیون نفر، از فهرست یارانه‌بگیران حذف شود.

وی همچنین اشاره کرده که منابع حاصل از این حذف باید برای تأمین کالابرگ الکترونیکی دهک‌های کم‌درآمد استفاده شود – طرحی که به عقده‌گشایی پرداخت غیرنقدی یارانه مشهود است.

آیا یارانه کارگران هم قطع شده است؟

در حالی که مسئولان حذف یارانه برخی خانوارها را مربوط به دهک‌های بالا عنوان می‌کنند، گزارش‌هایی میدانی از قطع یارانه خانواده‌های کارگری و مزدبگیر متوسط حکایت دارد:

• خبرگزاری فرارو گزارش داده است که بعضی کارگران، یارانه مرداد خود را دریافت نکرده‌اند و این موضوع نگرانی ایجاد کرده است.

• اقتصاد آنلاین نیز تأیید کرده که روند حذف یارانه نقدی حدود ۱۸ میلیون نفر آغاز شده و برخی متوسط‌بگیران نیز مشمول شده‌اند.

• سایت فردانِوز به تفصیل نوشته است که حذف یارانه نقدی کارگران در مرداد آغاز شده و بسیاری از گروه‌های مزدبگیر در فهرست حذف‌شدگان قرار گرفته‌اند.

این نگرانی وجود دارد که برخی خانوارهای واقعی کارگری، بر اساس شاخص‌های آماری یا خطا در پایگاه داده، به‌اشتباه حذف شده باشند.

میزان واریز یارانه و کاهش هزینه‌ دولت

طبق گزارش ایرنا، در تیرماه، دولت حدود ۱۴ هزار و ۸۹۰ میلیارد تومان یارانه نقدی پرداخت کرده است. اما در مرداد این رقم به ۱۳ هزار و ۹۷۰ میلیارد تومان کاهش یافته است، یعنی حدود ۹۲۰ میلیارد تومان صرفه‌جویی صورت گرفته است.

برابر قانون، این صرفه‌جویی باید به دهک‌های پایین بازتوزیع شود، اما جزئیات نحوه توزیع هنوز روشن نیست.

معیارها و شاخص‌های جدید برای حذف یارانه

اخیراً اعلام شده است که معیارهای سختگیرانه جدیدی برای حذف یارانه در نظر گرفته شده‌اند:

• یکی از این شاخص‌ها، درآمد سرانه بالای ۱۰ میلیون تومان پس از کسر هزینه مسکن است.

• همچنین سایت فرارو ذکر کرده که اگر درآمد ماهانه خانوار یک نفره سه برابر حداقل حقوق (حدود ۳۰ میلیون تومان) باشد، یارانه آن حذف خواهد شد. این میزان برای خانوار چهار نفره حدود ۵۲.۵ میلیون تومان و برای پنج نفره ۶۰ میلیون تومان در نظر گرفته شده است.

نکته اینجاست که شاخص‌های جدید با آنچه قبلاً در آئین‌نامه‌ها ذکر شده، همخوانی ندارند.

چالش‌ها و نگرانی‌ها

۱. عدم شفافیت منابع بازتوزیع

قانون می‌گوید منابع صرفه‌جویی‌شده باید به دهک‌های پایین اختصاص یابد، ولی تاکنون جزئیات روش اجرایی و نحوه تخصیص اعلام نشده است.

2. احتمال اشتباه در حذف خانوارهای متوسط

خطاهای آماری یا ناکامل بودن اطلاعات اقتصادی خانوارها باعث شده که برخی کارگران واقعی به‌اشتباه حذف شوند.

3. فشار اقتصادی بیشتر بر زندگی کارگران

با توجه به افزایش شدید هزینه‌های مسکن، خوراک و درمان، یارانه برای بسیاری از کارگران و مزدبگیران اهمیت حیاتی دارد. حذف ناگهانی آن‌ها می‌تواند تأثیر منفی اجتماعی و اقتصادی داشته باشد.

سابقه حذف یارانه و این موج چه تفاوتی دارد؟

• در سال‌های گذشته، حذف یارانه محدود به دهک دهم و بعضی خانوارهای ثروتمند بود.

• اما این بار، حذف یارانه ۱۸ میلیون نفر در بازه زمانی کوتاه – بزرگ‌ترین موج حذف در تاریخ یارانه‌بگیران ایران – صورت گرفته است.

مواضع رسمی و گام‌های بعدی

• مجلس: در قانون بودجه ۱۴۰۴، حذف سه دهک ثروتمند تصویب شده است.

• دولت: وزیر تعاون و رئیس سازمان هدفمندسازی اجرای این قانون را تأیید کرده‌اند.

• آینده: راه‌اندازی کالابرگ الکترونیکی، ثبت اعتراضات خانوارهای حذف‌شده و شفاف‌سازی معیارها از گام‌های پیش‌روست.

خلاصه گزارش