آغاز فاز تازه حذف یارانه نقدی خانوارها | زمان واریز یارانه نقدی بر اساس دهک‌بندی جدید

با نزدیک شدن به زمان واریز یارانه آبان ۱۴۰۴، بار دیگر بحث درباره‌ی یارانه نقدی و نحوه‌ی پرداخت یا قطع آن به موضوعی داغ در میان خانوارهای ایرانی تبدیل شده است. اجرای شاخص جدید دهک‌بندی یارانه‌ها از سوی سامانه هدفمندسازی یارانه‌ها، مرحله‌ای تازه از پالایش خانوارهای پردرآمد را رقم زده است.
در این گزارش تحلیلی، جزئیات زمان و مبلغ یارانه آبان، معیارهای جدید حذف یارانه نقدی و دهک‌بندی‌های تازه را بررسی می‌کنیم.

 جزئیات زمان واریز یارانه نقدی آبان ۱۴۰۴

بر اساس اطلاعیه رسمی سازمان هدفمندسازی یارانه‌ها، پرداخت یارانه نقدی آبان ماه در سه مرحله انجام خواهد شد.
پرداخت‌ها مطابق قانون بودجه سال ۱۴۰۴ و بر اساس دهک‌های درآمدی تنظیم شده است.

• یارانه دهک‌های اول تا سوم: روز ۲۵ آبان ۱۴۰۴ به حساب سرپرستان خانوار واریز می‌شود.

• یارانه دهک‌های چهارم تا نهم: روز ۳۰ آبان ۱۴۰۴ از ساعت ۲۴ قابل برداشت است.

• مستمری کمیته امداد و بهزیستی: روز ۲۰ آبان ۱۴۰۴ زودتر از سایرین پرداخت خواهد شد.

این زمان‌بندی طبق الگوی پرداخت ماه‌های گذشته پیش می‌رود، هرچند در برخی موارد، دولت ممکن است پرداخت‌ها را چند روز زودتر انجام دهد.

 مبلغ یارانه نقدی آبان ۱۴۰۴ چقدر است؟

یارانه نقدی آبان ۱۴۰۴ بدون تغییر نسبت به ماه‌های گذشته پرداخت خواهد شد. از اردیبهشت ۱۴۰۱ تاکنون، مبلغ یارانه ثابت مانده و دولت فعلاً برنامه‌ای برای افزایش آن اعلام نکرده است:

این مبالغ با هدف جبران بخشی از فشار تورمی بر اقشار کم‌درآمد پرداخت می‌شود و خانواده‌های مشمول می‌توانند مبلغ واریزی را در کارت بانکی مرتبط با سامانه هدفمندی مشاهده کنند.

 جزئیات قطع یارانه نقدی بر اساس شاخص جدید

یکی از تغییرات مهم در آبان ۱۴۰۴، اجرای شاخص جدید حذف یارانه نقدی است. بر اساس اطلاعیه‌ی رسمی سامانه حمایت، خانوارهایی که درآمد سرانه تعدیل‌شده‌ی بالای ۱۰ میلیون تومان دارند، از فهرست یارانه‌بگیران خارج خواهند شد.
در پیام ارسالی به این خانوارها آمده است:«بر اساس بررسی شاخص‌های بانکی، درآمدی و دارایی، سرانه درآمد ماهانه شما بیش از ۱۰ میلیون تومان برآورد شده و خانوار شما واجد شرایط دریافت یارانه نیست.»

این پیام نشان می‌دهد که دولت از مرحله‌ی بررسی اسناد درآمدی به مرحله‌ی تحلیل تراکنش‌های بانکی و دارایی واقعی رسیده است؛ یعنی حتی اگر درآمد رسمی پایین باشد اما حساب بانکی یا دارایی بالا باشد، احتمال حذف از فهرست وجود دارد.

 مؤلفه کلیدی شاخص جدید حذف یارانه نقدی: درآمد سرانه تعدیل‌شده

در شاخص جدید حذف یارانه نقدی، تمرکز دولت بر درآمد سرانه تعدیل‌شده است. این شاخص ترکیبی از چند معیار اقتصادی است:

1. درآمد ناخالص خانوار (حقوق، سود سپرده، درآمد آزاد)

2. تعداد اعضای خانوار (برای محاسبه‌ی سرانه)

3. کسر هزینه اجاره مسکن

4. هزینه‌های زندگی متناسب با محل سکونت

به‌عنوان مثال، ممکن است یک خانوار در تهران با درآمد ۱۲ میلیون تومان و اجاره ۸ میلیون تومانی همچنان واجد شرایط یارانه باشد، اما خانواده‌ای در شهر کوچکتر با همان درآمد ولی بدون هزینه مسکن، از فهرست حذف شود.

 هدف از اجرای شاخص جدید حذف یارانه نقدی

به گفته‌ی مسئولان وزارت تعاون، هدف از اجرای این مدل تازه، برقراری عدالت اقتصادی در پرداخت یارانه‌هاست. سال‌ها انتقاد می‌شد که یارانه نقدی به‌صورت یکسان میان همه‌ی دهک‌ها توزیع می‌شود، حتی آن‌هایی که به‌لحاظ مالی نیازی ندارند.
با مدل جدید، دولت تلاش دارد تا منابع را به سمت دهک‌های پایین‌تر هدایت کند و همزمان از فرار اطلاعاتی پردرآمدها جلوگیری نماید.

 ادامه حذف یارانه نقدی دهک‌های پردرآمد

فرآیند پالایش دهک‌ها در سال ۱۴۰۴ با شدت بیشتری دنبال می‌شود. تا کنون، طبق آمار رسمی، یارانه حدود ۹ میلیون نفر از دهک‌های هشتم و نهم قطع شده است.
در آبان نیز این روند ادامه دارد و پیش‌بینی می‌شود هزاران خانوار دیگر به‌دلیل تغییر در داده‌های بانکی و مالی از فهرست حذف شوند.

دولت برای این هدف، داده‌های زیر را با هم تطبیق می‌دهد:

• سوابق بانکی و کارت‌خوان‌های فعال

• مالکیت ملک و خودرو

• اطلاعات سهام و سپرده‌های بانکی

• بیمه و حقوق دریافتی

دهک‌بندی یارانه نقدی چگونه تعیین می‌شود؟

دهک‌بندی یارانه نقدی توسط وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی انجام می‌شود. این دهک‌بندی حاصل تحلیل داده‌های مالی، ملکی و بیمه‌ای از چند پایگاه اطلاعاتی است.

مهم‌ترین فاکتورهای دهک‌بندی خانوار:

1. تعداد اعضای خانواده و افراد تحت تکفل

2. درآمد ماهانه و میانگین تراکنش‌های بانکی

3. مالکیت مسکن و خودرو

4. هزینه‌های درمان، تحصیل و اجاره

5. سابقه بیمه و اشتغال رسمی

دهک‌بندی به‌طور دوره‌ای به‌روزرسانی می‌شود تا تغییر وضعیت اقتصادی خانوارها لحاظ گردد.

 بررسی وضعیت خانوارهای مرزی بین دهک‌ها

در برخی موارد، خانوارها در مرز بین دهک ششم و هفتم یا هفتم و هشتم قرار دارند. در این حالت، کوچک‌ترین تغییر در تراکنش یا دارایی می‌تواند منجر به انتقال دهک و در نتیجه قطع یارانه نقدی شود.
کارشناسان اقتصادی پیشنهاد می‌کنند خانوارها در صورت اعتراض به قطع یارانه، از مسیر رسمی در سامانه حمایت درخواست بررسی مجدد دهند.

 نحوه اعتراض به حذف یارانه نقدی آبان ۱۴۰۴

اگر خانواری در آبان ۱۴۰۴ متوجه قطع یارانه خود شود، باید مراحل زیر را طی کند:

1. ورود به سامانه «حمایت» به نشانی https://hemayat.mcls.gov.ir

2. ثبت درخواست بررسی مجدد

3. درج اطلاعات بانکی، دارایی و تعداد اعضای خانواده

4. انتظار برای بررسی کارشناسی (حداکثر ۳۰ روز کاری)

در صورت تأیید، یارانه از ماه بعد مجدداً برقرار می‌شود.

 تحلیل کارشناسی: آیا شاخص جدید حذف یارانه نقدی منصفانه است؟

برخی اقتصاددانان معتقدند شاخص تازه می‌تواند به عدالت نزدیک‌تر باشد؛ زیرا در نظر گرفتن هزینه‌های اجاره و معیشت شهری باعث می‌شود خانوارهای مستأجر یا دارای هزینه بالا از فهرست حذف نشوند.
با این حال، نگرانی‌هایی وجود دارد که داده‌های ناقص یا خطا در سامانه‌ها موجب حذف ناعادلانه‌ی برخی خانوارها شود. بنابراین نیاز به سامانه اعتراض شفاف و سریع بسیار حیاتی است.

پیش‌بینی آینده یارانه نقدی در دولت چهاردهم

دولت چهاردهم اعلام کرده قصد دارد از سال ۱۴۰۵ ساختار یارانه نقدی را بازنگری کند و بخشی از یارانه‌ها را به شکل کالابرگ الکترونیکی یا یارانه انرژی پرداخت نماید.
اما تا زمان اجرای این طرح، سیستم فعلی یارانه نقدی بر اساس دهک‌بندی فعلی ادامه دارد و فقط پالایش دهک‌های بالا در دستور کار است.

 جمع‌بندی: واریز یارانه آبان ۱۴۰۴ با تغییرات مهم در دهک‌بندی

یارانه نقدی آبان ۱۴۰۴ در روزهای ۲۰، ۲۵ و ۳۰ آبان طبق برنامه واریز خواهد شد. با این حال، مرحله جدید حذف یارانه دهک‌های بالا باعث شده هزاران خانوار از فهرست پرداخت کنار گذاشته شوند.
دولت با شاخص تازه‌ی «درآمد سرانه تعدیل‌شده» به دنبال هدفمندتر کردن یارانه‌ها و جلوگیری از اتلاف منابع عمومی است.
به خانوارهایی که یارانه‌شان قطع شده توصیه می‌شود در سامانه hemayat.mcls.gov.ir اعتراض خود را ثبت کنند تا در صورت اشتباه، بررسی مجدد انجام شود.

 منابع خبری:

• پایگاه اطلاع‌رسانی دولت

• اقتصادآنلاین

• خبرگزاری مهر

• سامانه هدفمندسازی یارانه‌ها

• وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی