تصمیم نهایی دولت برای قیمت بنزین | اعلام قیمت بنزین در بودجه ۱۴۰۱

پورمحمدی قیمت بنزین را در گفتگویی برابر با بیست هزار تومان اعلام کرده و گفته است بنزین در این شرایط به قیمت سه هزار تومان به مردم فروخته می‌شود. تغییر قیمت بنزین از سال ۱۳۵۷ تا کنون، همواره با حساسیت‌های فراوانی از سوی دولت و مجلس و مردم صورت گرفته است و در مواردی تغییر قیمت بنزین به اعتراضات خیابانی نیز منجر شده است.آبان ماه سال ۱۳۹۸، نزدیکترین تجربه تغییر قیمت بنزین است که با اتفاقات بسیار ناراحت کننده‌ای برای افکار عمومی و جامعه ایران همراه بود. حالا، اما زمزمه افزایش قیمت بنزین یا به عبارت دیگر تغییر روند تخصیص یارانه بنزین منتشر شده است و همین امر نشان می‌دهد دولت سیزدهم برای تغییر معادلات در این حوزه گام برداشته است.

عضو کمیسیون انرژی مجلس گفت: قیمت بنزین در سال آینده افزایش نخواهد داشت.

«مالک شریعتی نیاسر» با اشاره به بررسی لایحه بودجه سال ۱۴۰۱ در مجلس، افزود: قیمت بنزین در لایحه بودجه سال آینده به قیمت امسال پیشنهاد شده است از همین رو بنزین سهمیه‌ای یک هزارو ۵۰۰ تومان و بنزین آزاد نیز ۳ هزار تومان خواهد بود.وی ادامه داد: در مجلس نیز قرار نیست تغییری در قیمت بنزین برای سال بعد اتفاق بیافتد.

شریعتی تاکید کرد: نه دولت و نه مجلس قصد افزایش قیمت حامل‌های انرژی از جمله بنزین را ندارند و حتی این اجازه در لایحه بودجه ۱۴۰۱ هم به دولت داده نشده است. از این رو هیچ افزایش قیمتی نخواهیم داشت.

گفتنی است بعد از آنکه طرح اجرای آزمایشی اختصاص سهمیه بنزین به هر کد ملی در کیش و قشم مطرح شد، برخی این طرح را مقدمه‌ای برای افزایش قیمت بنزین در سال آینده اعلام کردند.موضوعی که البته درست نیست و طرح تخصیص سهمیه بنزین به کد ملی، نقشی در قیمت‌گذاری بنزین نخواهد داشت.

اظهارات ضد و نقیض نمایندگان مجلس نگرانی‌ها از تغییر قیمت بنزین را بین مردم افزایش داده و هنوز نه دولت و نه مجلس موضع‌گیری نهایی خود درباره این موضوع را مطرح نکرده‌اند.

عبدالعلی رحیمی مظفری، عضو کمیسیون انرژی روز گذشته در صحن علنی مجلس امکان بررسی تغییر قیمت بنزین را مطرح کرد و گفته بود: «اگرچه در حال حاضر شایعاتی مبنی بر تغییر قیمت بنزین در فضای مجازی در حال انتشار است اما ذکر این نکته ضروری است که موضوع افزایش قیمت بنزین، در حد پیشنهاد مطرح شده که می‌تواند قبول یا رد شود.»

وی همچنین به ارزان بودن بنزین اشاره کرده و گفته بود: قیمت واقعی بنزین رقمی بالغ بر یک دلار است و مابقی آن یارانه است. بنابراین و بنا بر گفته عبدالعلی رحیمی مظفری، عضو کمیسیون انرژی، قیمت اصلی و حقیقی بنزین حدود ۲۸ هزار تومان است.

این نماینده مجلس گفت: مساله تغییر قیمت بنزین در مجلس مطرح شده و ممکن است تأیید یا رد شود. بر این اساس به نظر می‌رسد که هنوز رویکرد دولت و مجلس درباره افزایش قیمت بنزین مشخص نیست.

حمید پورمحمدی، معاون سازمان برنامه و بودجه به مهر گفته قیمت واقعی بنزین، ۲۰ هزار تومان است.

وی که ظاهراً از موافقان طرح تغییر سهمیه بنزین است، در گفت‌وگو با مهر اظهار کرده بود: افراد ثروتمند که هر کدام چند ماشین دارند، بیشتر از یارانه بنزین استفاده می‌کنند. قیمت اصلی و واقعی بنزین در اصل ۲۰ هزار تومان است، این افراد از ۱۷ هزار تومان مابه‌التفاوت یارانه بیشتر استفاده می‌کنند.

تاکید پورمحمدی بر قیمت واقعی بنزین و یارانه‌ای بوده که دولت روی هر لیتر بنزین پرداخت می‌کند. اما نگفته که منتظر بنزین ۲۰ هزار تومانی باشیم.

افزایش قیمت بنزین در پیش است؟

اعضای دولت و مجلس پیش از این چندین بار اعلام کردند که هدف تخصیص یارانه بنزین به همه افراد تنها توزیع عادلانه بنزین است و دولت قصد افزایش قیمت بنزین را ندارد. چند هفته پیش هم ابراهیم رئیسی شخصاً در گفتگوی زنده تلویزیونی به مردم وعده داد که قرار نیست بنزین گران شود و زمزمه‌های گرانی بنزین همه شایعه است.

طرح جدید قیمت بنزین از کی آغاز می‌شود؟

هوشنگ فلاحیان، معاون برنامه‌ریزی وزارت نفت، امروز اعلام کرده این طرح قرار است از چند روز دیگر یا نهایتاً اوایل بهمن ماه به طور آزمایشی در دو جزیره کیش و قشم آغاز شود. پس از آن و در صورت موفقیت، این طرح به کل کشور تعمیم می‌یابد.

البته سناریوی دیگر سهمیه بنزین پس اجرای آزمایشی این طرح در کیش و قشم، کنسل شدن سراسری آن است. وزیر نفت روز سه‌شنبه در مجلس حاضر شده بود تا جزئیات این طرح را توضیح دهد. او پس از شنیدن نگرانی‌های اعضای کمیسیون انرژی از احتمالاً افزایش تورم ناشی از توزیع بنزین بین مردم گفته بود: ممکن است با نگاه به نتایج اجرای پایلوت، این طرح هیچگاه به صورت سراسری اجرایی نشود.

در حال حاضر بنزین سهمیه‌ای، لیتری ۱,۵۰۰ تومان و بنزین در بازار آزاد از قرار هر لیتر ۳,۰۰۰ تومان است. بنا بر گفته‌های وزیر نفت در مجلس، پس از اجرای سهمیه‌بندی جدید بنزین و اختصاص سهمیه به همه افراد، بنزین همین قیمت می‌ماند. تنها تفاوت آن این است که افراد می‌توانند سهمیه بنزین ۱۵۰۰ تومانی خود را به ۳,۰۰۰ تومان بفروشند.

قیمت بنزین واقعی نیست

فریدون عباسی دوانی، رئیس کمیسیون مجلس هم درباره ارزان بودن حامل‌های انرژی در ایران صحبت کرده است. عباسی دوانی چندین بار پیش از این و به خصوص در زمانی که هنوز تب طرح وان داغ بود اظهار تأسف کرده بود که قیمت بنزین واقعی نیست و باید به دنبال واقعی کردن قیمت بنزین بود.

البته فریدون حسنوند، یکی دیگر از اعضای کمیسیون انرژی حتی احتمال تغییر قیمت بنزین را به شدت تکذیب کرده و گفته بود: نه دولت و نه مجلس قصد افزایش قیمت حامل‌های انرژی از جمله بنزین را ندارند و حتی این اجازه در لایحه بودجه ۱۴۰۱ هم به دولت داده نشده است.

اما عباسی دوانی در اظهاراتی کاملاً متفاوت به تجارت‌نیوز گفته بود: ما وضعیت حامل‌های انرژی در بودجه ۱۴۰۱ را بررسی می‌کنیم و احتمالاً برخی از موارد موجود در این طرح‌ها را در بودجه بگنجانیم.

عباسی دوانی، یکی از موافقان طرح وان هم بود. طرحی بسیار شبیه به آنچه که حالا به صورت آزمایشی در کیش و قشم در حال اجراست. بنا بر جزئیاتی که از این طرح منتشر شده، قرار است دولت به هر کد ملی ۱۵ لیتر بنزین سهمیه‌ای دهد. افراد هم می‌توانند بنزین مازاد خود را در بازار و با قیمت بنزین آزاد بفروشند. یکی از انتقاداتی که به طرح وان و حالا طرح «بنزین برای همه» می‌شود افزایش قیمت بنزین است. غلامحسین حسنتاش، کارشناس انرژی و از مدیران قبلی نفتی این طرح را طرحی که «بنزین را به دست خود مردم گران می‌کند» نامیده بود.

مرتضی افقه، کارشناس کلان و عضو هیئت علمی دانشگاه چمران اهواز هم معتقد بود: به نظر می‌رسد این اقدام، زمینه‌چینی برای افزایش قیمت بنزین در آینده باشد. دولت به این نتیجه رسیده برای جبران کسری بودجه خود حتی به افزایش قیمت خدمات دولتی متوسل شود تا کسری بودجه خود را تأمین کند.

اظهارات ضد و نقیض نمایندگان مجلس حالا نگرانی‌ها از تغییر قیمت بنزین را بین مردم افزایش داده و هنوز نه دولت و نه مجلس موضع‌گیری نهایی خود درباره این موضوع را مطرح نکرده‌اند.

پیش از این اخباری در خصوص تخصیص آزمایشی سهمیه بنزین به فرد به جای خودرو در کیش و قشم منتشر و مقرر شده است در این دو جزیره، ساکنان ۱۵ لیتر سهمیه بنزین به ازای هر نفر دریافت کنند.

به این ترتیب یارانه بنزین حتی به کسانی که خودرو ندارند نیز تخصیص خواهد یافت. نکته مهم اینجاست که در شرایط فعلی بسیاری از کارشناسان معتقدند تغییر در رویه تخصیص یارانه بنزین می‌تواند موج تورمی جدیدی را به اقتصاد ایران تحمیل کند که این خطری بزرگ برای اقتصادی است که سه سال اخیر تورمی بالا را تحمل کرده است.

تنها چند روز به آغاز آزمایشی طرح بازتوزیع سهمیه بنزین به افراد مانده است اما برخی از کاربران فضای مجازی نگرانند که بنزین به کانال ۲۰ هزار تومان نزدیک شود. اما بنزین ۲۰ هزار تومانی واقعیت دارد؟

شایعه بنزین ۲۰ هزار تومانی در فضای مجازی دهان به دهان می‌چرخد و برخی از کاربران توییتر فارسی نگران افزایش شدید قیمت بنزین هستند. فریدون عباسی دوانی، رییس کمیسیون انرژی مجلس پیش از این گفته بود که قیمت بنزین باید واقعی شود.

حالا هم حمید پورمحمدی، معاون سازمان برنامه و بودجه به مهر گفته قیمت واقعی بنزین، ۲۰ هزار تومان است. اما آیا این اظهارات به معنای افزایش قیمت بنزین است؟

پورمحمدی که ظاهرا از موافقان طرح تغییر سهمیه بنزین است، در گفتگو با مهر اظهار کرده بود: افراد ثروتمند که هر کدام چند ماشین دارند، بیشتر از یارانه بنزین استفاده می‌کنند. قیمت اصلی و واقعی بنزین در اصل ۲۰ هزار تومان است، این افراد از ۱۷ هزار تومان مابه‌التفاوت یارانه بیشتر استفاده می‌کنند.

به عبارتی تاکید پورمحمدی بر قیمت واقعی بنزین و یارانه‌ای بوده که دولت روی هر لیتر بنزین پرداخت می‌کند. اما نگفته که منتظر بنزین ۲۰ هزار تومانی باشیم.

قیمت بنزین ۲۰ هزار تومانی اولین بار از کجا آمد؟

چند ماه پیش، رامین مهمان‌پرست، یکی از کاندیداهای ریاست جمهوری از آزادسازی قیمت بنزین صحبت کرده بود. مهمان‌پرست در برنامه‌هایش، طرحی شبیه به طرح ارائه شده توسط دولت پیشنهاد داد. او می‌گفت: «سهمیه فعلی سوخت عادلانه نیست و ممکن است فردی صاحب ۱۰ ماشین باشد و فرد دیگر، حتی یک ماشین هم نداشته باشد. بنابراین، بهتر است بر اساس کد ملی، به افراد بالای ۱۸ سال ماهیانه ۳۰ لیتر بنزین و ۳۰ لیتر گازوییل پرداخت شود و در آخر ماه، مقدار باقی‌مانده را لیتری ۲۰ هزار تومان از مردم بخریم.»

پیش از این یک بار دیگر شایعه بنزین ۲۰ هزار تومانی در فضای مجازی پخش شد اما فاطمه کاهی، سخنگوی شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی در آن زمان، ماجرا را تکدیب کرد و به تجارت‌نیوز گفت سهمیه بنزین ۲۰ هزار تومانی حتی در حد طرح هم مطرح نبوده و تنها یک وعده انتخاباتی است.

افزایش قیمت انرژی در پیش است؟

اعضای دولت و مجلس پیش از این چندین بار اعلام کردند که هدف تخصیص یارانه بنزین به همه افراد تنها توزیع عادلانه بنزین است و دولت قصد افزایش قیمت بنزین را ندارد. چند هفته پیش هم ابراهیم رییسی شخصا در گفتگوی زنده تلویزیونی به مردم وعده داد که قرار نیست بنزین گران شود و زمزمه‌های گرانی بنزین همه شایعه است.

طرح جدید بنزین از کی آغاز می‌شود؟

اما دولت برای بنزین برنامه‌های خود را دارد؛ تغییر سهمیه بنزین

هوشنگ فلاحیان، معاون برنامه‌ریزی وزارت نفت، امروز اعلام کرده این طرح قرار است از چند روز دیگر یا نهایتا اوایل بهمن ماه به طور آزمایشی در دو جزیره کیش و قشم آغاز شود. پس از آن و در صورت موفقیت، این طرح به کل کشور تعمیم می‌یابد.

البته سناریوی دیگر سهمیه بنزین پس اجرای آزمایشی این طرح در کیش و قشم، کنسل شدن سراسری آن است. وزیر نفت روز سه‌شنبه در مجلس حاضر شده بود تا جزئیات این طرح را توضیح دهد. او پس از شنیدن نگرانی‌های اعضای کمیسیون انرژی از احتمالا افزیش تورم ناشی از توزیع بنزین بین مردم گفته بود: ممکن است با نگاه به نتایج اجرای پایلوت، این طرح هیچگاه به صورت سراسری اجرایی نشود.

در حال حاضر بنزین سهمیه‌ای، لیتری ۱۵۰۰ تومان و بنزین در بازار آزاد از قرار هر لیتر ۳۰۰۰ تومان است. بنا بر گفته‌های وزیر نفت در مجلس، پس از اجرای سهمیه‌بندی جدید بنزین و اختصاص سهمیه به همه افراد، بنزین همین قیمت می‌ماند. تنها تفاوت آن این است که افراد می‌توانند سهمیه بنزین ۱۵۰۰ تومانی خود را به ۳۰۰۰ تومان بفروشند.

اولین تغییر، ۲ تومان افزایش قیمت بنزین

قیمت بنزین در سال ۱۳۵۷ برابر با یک تومان در هر لیتر بود. بنزین همواره در ایران، در صورت تبدیل به دلار، ارزان محسوب می‌شود، اما کشش خرید و قدرت خرید در ایران سبب می‌شود که بنزین برای شهروند ایرانی چندان ارزان نباشد. بسیاری از کارشناسان معتقدند بنزین در ایران بر مبنای دلار ارزان محسوب می‌شود و نمی‌توان قیمت بنزین را در ایران و برای شهروند ایرانی، با توجه به قدرت خرید چندان ارزان ارزیابی کرد. مرتضی افقه، عضو هیات علمی دانشگاه شهید چمران این نکته را تایید می‌کند.

سال ۱۳۵۹ قیمت بنزین در ایران از یک تومان به سه تومان رسید. این اولین افزایش قیمت در چهار دهه اخیر محسوب می‌شود. این قیمت سال‌های طولانی در ایران ماند. درگیر شدن ایران با جنگ تحمیلی عراق سبب شد قیمت بنزین برای ۱۰ سال به همین قیمت فروخته شود. توزیع کوپن بنزین با هدف مهار میزان مصرف در این دوره زمانی صورت می‌گرفت.

ورود به عرصه تغییر تدریجی قیمت بنزین

سال ۱۳۶۹، با آغاز ریاست جمهوری هاشمی رفسنجانی، قیمت هر لیتر بنزین به ۵ تومان افزایش یافت. این قیمت برای ۵ سال، باقی ماند. افزایش قیمت بنزین در سال ۱۳۶۹ در حالی اتفاق افتاد که کوپن بنزین نیز به پایان راه رسیده بود. به این ترتیب در این دوره زمانی دارندگان خودرو با افزایش قیمت و خداحافظی با کوپن بنزین مواجه شدند.

سال ۱۳۷۴، اما قیمت بنزین افزایشی دو برابری را تجربه کرد. بهای هر لیتر بنزین به ۱۰ تومان رسید. این اتفاق در میانه اجرای سیاست تعدیل و تورم بالا در اقتصاد ایران سبب شد، اقتصاد ایران یکی از بالاترین نرخ‌های تورم را در این سال تجربه کند. عقب نشستن دولت وقت از سیاست تعدیل در این دوره زمانی رقم خورد. ایران در این دوره زمانی آبستن تغییر روند بود. از این پس بود که دولت افزایش تدریجی قیمت بنزین را در دستور کار قرار داد و این رویه در دولت اصلاحات نیز پیگیری شد.

افزایش تدریجی قیمت بنزین با هدف رشد بطئی و نزدیکی به قیمت جهانی در دستور کار قرار گرفت. این رویه از سال ۱۳۷۴ تا سال ۱۳۸۳ دوام آورد.

هر لیتر بنزین در سال ۱۳۷۵ به قیمت ۱۳۰ و در سال ۱۳۷۶ به ۱۶۰ ریال عرضه شد. به این ترتیب بهای هر لیتر بنزین در سال ۱۳۷۷ برابر با ۲۰ تومان، در سال ۱۳۷۸ برابر با ۳۵ تومان و در سال ۱۳۷۹ و ۱۳۸۰ برابر با ۳۸ تومان بود. قیمت بنزین در سال ۱۳۸۱ برابر با ۵۰ و در سال ۱۳۸۲ برابر با ۶۵ تومان گزارش شد. بهای بنزین در سال ۱۳۸۳، سال پایانی دولت خاتمی برابر با ۸۰ تومان بود.

این دوران از باثبات‌ترین دوره‌های تورمی در ایران تلقی می‌شود و نرخ‌های بالای تورم در این دوره زمانی تجربه نشد، اما در همین مقطع بود که برخی از نمایندگان اصولگرای مجلس با محوریت احمد توکلی طرحی را موسوم به طرح تثبیت قیمت‌ها به مجلس ارائه دادند تا مانع از افزایش تدریجی بهای بنزنی شوند. در این راستا بود که حدادعادل این مصوبه را هدیه دولت به مجلس خواند و این چنین پرونده افزایش قیمت بنزین به صورت تدریجی بسته شد.

این طرح سه سال دوام آورد، اما ضربات مهلکی بر پیکر اقتصاد تورم زده ایران وارد کرد و در نهایت کمبود و قطع مکرر برق در میانه دهه هشتاد از سوی مقامات مسئول ثمره این اتفاق خوانده شد و فاصله گرفتن قیمت بنزین در ایران از بازار‌های جهاین رشد قاچاق را رقم زد و در نتیجه اصلاح قیمتی بنزین اقدامی دشوارتر از گذشته شد. در دولت اصلاحات، سید محمد خاتمی یک بار تلاش کرد در دوره‌ای که تورم به ثباتی نسبی در ایران رسیده بود نسبت به اصلاح قیمت اقدام کند، اما در نهایت با مخالفت نمایندگان اصولگرای مجلس از این اقدام بازماند.

ورود به عصر سهمیه‌بندی

سال ۱۳۸۶ بود که دولت محمود احمدی‌نژاد با استناد به افزایش میزان قاچاق و نرسیدن یارانه به دست نیازمندان واقعی و برای مهار میزان مصرف بنزین دست به سهمیه بندی بنزین زد. در این راستا بود که هر لیتر بنزین سهمیه بندی به قیمت ۱۰۰ تومان و هر لیتر بنزین آزاد به قیمت ۴۰۰ تومان عرضه شد. مرحله بعدی افزایش قیمت بنزین در ۲۸ آذر ۱۳۸۹ با اجرای هدفمندسازی یارانه‌ها در ایران کلید خورد و هر لیتر بنزین سهمیه‌ای به ۴۰۰ تومان و بنزین آزاد ۷۰۰ تومان افزایش یافت. افزایش بعدی قیمت بنزین در سال ۱۳۹۳ در دولت تدبیر و امید با اجرای مرحله دوم هدفمندسازی یارانه‌ها در ایران هر لیتر بنزین سهمیه‌ای را به ۷۰۰ تومان و بنزین آزاد ۱۰۰۰ تومان رساند؛ که با تک نرخی شدن بنزین در سال ۱۳۹۴ به قیمت ۱۰۰۰ تومان پرونده بنزین سهمیه‌ای بسته شد. در ۲۴ آبان ۱۳۹۸، نرخ هر لیتر بنزین سهمیه‌ای ۵۰ درصد افزایش یافت و به ۱۵۰۰ تومان رسید و قیمت بنزین آزاد که قبلاً هر لیتر ۱۰۰۰ تومان بود سه برابر شده و به ۳۰۰۰ تومان رسید. این اتفاق با واکنش افکار عمومی همراه شد و زنجیره‌ای از حوادث تلخ را در ایران رقم زد.

قیمت بنزین در شرایط کنونی نیز با احتساب ۶۰ لیتر بنزین سهمیه‌ای برای هر خودرو برابر با ۱۵۰۰ تومان است. بنزین آزاد نیز به نرخ سه هزار تومان عرضه می‌شود. با این حال زمزمه تغییر روند تخصیص بنزین از خودرو به فرد و ایجاد شرایطی برای معامله بنزین مازاد افراد در قالب سامانه‌ای نشان از آن دارد که دولت قصد دارد وارد دوره‌ای تغییری در این حوزه شود. هر چند مقامات دولتی و نمایندگان مجلس اعلام می‌کنند افزایش قیمت بنزین در راه نیست، اما مرتضی افقه، کارشناس اقتصادی پیش از این در گفتگو با خبرآنلاین تاکید کرده است این اقدام بدان معناست که دولت می‌خواهد به دست مردم قیمت بنزین را افزایش دهد.

از سوی دیگر مرتضی عزتی نیز ورود جمعیتی هشتاد و چهار میلیون نفری ایران به عرصه خرید و فروش بنزین را اقدامی ناگوار می‌داند. آنچه مهم است اینکه افزایش قیمت بنزین در آبان موجی تورمی را به اقتصاد ایران تحمیل کرد. عبدالناصر همتی، پیامد این اتفاق را رشد دوباره قیمت‌ها در بازار ارز و مسکن دانست و تاکید داشت این اتفاق زمینه را برای بروز بحران مهیا نمود.

در شرایط کنونی دولت همزمان حذف ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات کالا‌های اساسی را نیز در دستور کار دارد از این رو نگرانی‌ها در خصوص ورود موج تورمی جدید به اقتصاد بالاست.