در حالی که جامعه یارانه‌بگیر کشور منتظر واریز مرحله پنجم کالابرگ الکترونیک است، دولت از تغییر یک سیاست مهم خبر داده است: تمرکز از «افزایش مبلغ کالابرگ» به «کنترل قیمت کالاها» تغییر کرده است.
این تصمیم با هدف حفظ ارزش واقعی یارانه و جلوگیری از فرسایش قدرت خرید خانوارها در برابر تورم گرفته شده است. در این گزارش، تمام جزئیات طرح جدید کالابرگ الکترونیک، چالش‌ها، تغییرات و آینده این برنامه معیشتی بررسی می‌شود.

کالابرگ الکترونیک چیست و چرا تغییر شیوه پرداخت آن ضروری شد؟

طرح کالابرگ الکترونیک یکی از برنامه‌های محوری دولت چهاردهم است که از اسفند ۱۴۰۳ به‌طور رسمی وارد فاز عملیاتی گسترده شد.
هدف اصلی این طرح، حفظ قدرت خرید دهک‌های پایین و تضمین مصرف کالاهای اساسی به‌جای پرداخت نقدی بود.

اما با تورم بالای ۳۰٪ — طبق گزارش‌های رسمی — مبلغ ۵۰۰ هزار تومانی کالابرگ دیگر نمی‌توانست همان سبد اولیه را پوشش دهد. همین مسئله باعث شد:

• فشار برای افزایش مبلغ کالابرگ بالا بگیرد

• زمزمه‌های تغییر یا حذف دهک‌های بالاتر شنیده شود

• کارشناسان نسبت به «فرسایش یارانه» هشدار دهند

در نهایت، دولت تصمیم گرفت به‌جای افزایش مبلغ کالابرگ، مکانیسم پرداخت را اصلاح کند.

کالابرگ الکترونیک: چرا مدل قبلی کالابرگ دیگر جواب نمی‌داد؟

بر اساس گزارشات رسمی، سه عامل اصلی مشکل‌زا شده بود:

✔ ۱. تورم ماهانه بالا

قیمت ۱۱ کالای اساسی مشمول کالابرگ بین اسفند ۱۴۰۳ تا تابستان ۱۴۰۴ به‌طور متوسط ۳۵٪ افزایش یافت.

✔ ۲. کاهش قدرت خرید اعتبار ثابت

اعتبار ۵۰۰ هزار تومانی دهک ۱ تا ۳ عملاً تبدیل به «۳۲۰ هزار تومان» ارزش واقعی شده بود.

✔ ۳. کمبود منابع برای افزایش مبلغ

افزایش مبلغ کالابرگ برای ۷ دهک کشور به حدود ۴۵ هزار میلیارد تومان منابع جدید نیاز داشت.

به همین دلیل، دولت مدل جدیدی را انتخاب کرد: کنترل قیمت کالا به‌جای افزایش مبلغ اعتبار.

تغییر شیوه پرداخت کالابرگ الکترونیک؛ تمرکز بر کنترل قیمت‌ها

دولت در آبان ۱۴۰۴ اعلام کرد:

 «پرداخت مرحله پنجم کالابرگ الکترونیک قطعی است اما شیوه آن تغییر می‌کند.»

شیوه جدید به جای تزریق پول بیشتر، بر تثبیت قیمت کالاهای اساسی تمرکز دارد.
این یعنی:

✔ قیمت کالاها برای یارانه‌بگیران ثابت می‌ماند

حتی اگر بازار آزاد گران‌تر شود.

✔ دولت کالا را با قیمت مبنا خریداری و ذخیره می‌کند

این قیمت بر اساس نرخ ارز ترجیحی ۲۸۵۰۰ تومان تعیین می‌شود.

✔ یارانه‌بگیر کالا را با قیمت قبلی خریداری می‌کند

دولت اختلاف قیمت را برای تولیدکننده/فروشنده جبران می‌کند.

این یعنی «یارانه پنهان» در قیمت، نه مبلغ.

کالابرگ الکترونیک: دهک‌های مشمول مرحله پنجم کالابرگ

طبق اعلام رسمی:

 مرحله پنجم شامل ۷ دهک اول درآمدی است.

مبالغ به این شکل باقی خواهد ماند:

• دهک‌های ۱ تا ۳: ۵۰۰ هزار تومان اعتبار به ازای هر نفر

• دهک‌های ۴ تا ۷: اعتبار پلکانی بین ۳۰۰ تا ۳۵۰ هزار تومان

تغییر اصلی، شیوه قیمت‌گذاری است، نه مبلغ.

اقلام مشمول کالابرگ الکترونیک در مدل جدید

فهرست اقلام همچنان شامل ۱۱ کالای اساسی است:

لبنیات

• شیر

• پنیر

• ماست

پروتئین

• مرغ

• تخم مرغ

غلات و خواربار

• برنج

• روغن

• قند و شکر

• حبوبات (لوبیا، عدس، نخود)

• گوشت منجمد (در برخی مراحل)

قیمت این اقلام برای یارانه‌بگیران ثابت خواهد ماند.

چرا دولت به سمت کنترل قیمت در کالابرگ الکترونیک رفت؟

سه استدلال اقتصادی اصلی مطرح شده است:

✔ ۱. افزایش مبلغ = افزایش تورم

افزایش اعتبار باعث رشد نقدینگی می‌شود.

✔ ۲. کنترل قیمت = تثبیت پابرجا

دولت می‌گوید با قیمت ثابت، سبد کالا همواره قابل خرید است.

✔ ۳. پایداری مالی

دولت می‌تواند با ذخیره‌سازی کالا، نوسانات بازار را مدیریت کند.

کالابرگ الکترونیک: نقش نرخ ارز ۲۸۵۰۰ در مرحله جدید

مجلس و دولت توافق کردند که:

 کالاهای اساسی کالابرگ باید با نرخ ارز ترجیحی ۲۸۵۰۰ تومانی توزیع شوند.

این یعنی:

• اگر قیمت بازار آزاد مرغ ۱۸۰ هزار شود

• اما قیمت مبنای کالابرگ ۷۰ هزار تومان باشد

• مصرف‌کننده از همان قیمت پایین خرید می‌کند

• مابه‌التفاوت را دولت می‌پردازد

این مدل مشابه دهه ۶۰ است.

اظهارات رسمی دولت درباره مدل جدید کالابرگ

وزیر رفاه

«برای جلوگیری از کاهش ارزش اعتبار، باید قیمت کالا کنترل شود.»

سخنگوی دولت

«پرداخت مرحله پنجم قطعی است. مدل جدید به‌زودی اعلام می‌شود.»

نتیجه

مبلغ ثابت، قیمت ثابت — نه حذف، نه کاهش.

چالش‌های اجرای مدل جدید کالابرگ الکترونیک

هرچند طرح جذاب است، اما چالش‌هایی دارد:

 تأمین کالا با قیمت ثابت

نیازمند ذخایر استراتژیک بزرگ.

 نظارت بر فروشگاه‌ها

فروشگاه‌ها نباید کالا را گران‌تر بفروشند.

جلوگیری از قاچاق معکوس کالا

کالا با قیمت یارانه‌ای جذابیت خروج از شبکه دارد.

تأمین منابع مالی

جبران اختلاف قیمت، منابع سنگین می‌خواهد.

کالابرگ الکترونیک: آینده کالابرگ پس از تغییر مدل پرداخت

پیش‌بینی کارشناسان نشان می‌دهد:

✔ مرحله ششم احتمالاً با «تثبیت کامل قیمت» اجرا می‌شود

✔ دامنه کالاها ممکن است افزایش یابد

✔ دهک‌های جدید احتمالاً اضافه یا حذف می‌شوند

✔ کالابرگ قرار است جایگزین تدریجی یارانه نقدی شود

جمع‌بندی نهایی مرحله پنجم کالابرگ

 پرداخت قطعاً انجام می‌شود

 قیمت اقلام ثابت می‌ماند

 مبالغ تغییر نمی‌کند

 یارانه‌بگیران مصرف‌کننده اصلی این تغییرات هستند

 هدف: حفظ ارزش واقعی یارانه در شرایط تورمی

منبع

اقتصادآنلاین / جهان‌صنعت‌نیوز