انحراف ستون فقرات یا اسکولیوز چیست؟

انحراف ستون فقرات به انگلیسی با واژه Scoliosis شناخته می‌شود و به دلایل مختلف و با ویژگی‌های متنوعی رخ می‌دهد. بسته به علت ایجاد، شکل انحنا و سن بروز، این انحراف به چند دسته اصلی تقسیم می‌شود. هر نوع انحراف شدت و پیچیدگی متفاوتی دارد و نیاز به روش‌های درمانی خاص خود خواهند داشت. تشخیص دقیق انواع انحراف ستون فقرات برای تعیین روش درمان مناسب بسیار اهمیت دارد.

اسکولیوز ایدیوپاتیک

 انحراف ستون فقرات در نوجوانان شایع‌ترین نوع است و علت مشخصی ندارد. ممکن است با رشد سریع بدن تشدید شود و این نوع به سه زیرگروه تقسیم می‌شود:

• اسکولیوز نوزادی (Infantile) : انحراف ستون فقرات کودکان فقط در کودکان زیر ۳ سال رخ می‌دهد.

• اسکولیوز نوجوانی (Juvenile) : بین ۴ تا ۱۰ سالگی تشخیص داده می‌شود.

• اسکولیوز نوجوانان (Adolescent) : در سنین ۱۰ تا ۱۸ سالگی شایع است.

اسکولیوز مادرزادی

 ناشی از ناهنجاری‌های استخوانی در هنگام تولد است. این نوع اسکولیوز به دلیل نقص در شکل‌گیری یا تفکیک مهره‌ها ایجاد می‌شود و ممکن است با سایر مشکلات مادرزادی مانند نارسایی‌های قلبی یا کلیوی همراه باشد.

اسکولیوز نوروموسکولار

 در نتیجه بیماری‌هایی مانند فلج مغزی، دیستروفی عضلانی یا اسپینا بیفیدا ایجاد می‌شود. این نوع اغلب پیشرفت سریع‌تری دارد و به دلیل ضعف عضلات حمایت‌کننده ستون فقرات رخ می‌دهد.

اسکولیوز دژنراتیو

 در بزرگسالان به دلیل فرسایش دیسک‌ها و مفاصل ستون فقرات رخ می‌دهد. این نوع بیشتر در افراد مسن دیده می‌شود و ممکن است با درد مزمن و کاهش انعطاف‌پذیری همراه باشد.

اسکولیوز عملکردی

 در این نوع، ستون فقرات به دلیل عوامل خارجی مانند اختلاف طول پاها یا اسپاسم عضلانی منحرف می‌شود و با اصلاح علت زمینه‌ای ممکن است بهبود یابد

انحراف ستون فقرات چه نشانه‌هایی دارد؟

نشانه‌های انحراف ستون فقرات بسته به شدت و نوع اسکولیوز می‌توانند متفاوت باشند. برخی از افراد ممکن است بدون هیچ علامت خاصی دچار این انحراف شوند، در حالی که در موارد شدیدتر، تغییرات ظاهری و مشکلات عملکردی بدن قابل مشاهده است. شناخت این علائم می‌تواند به تشخیص زودهنگام، درمان انحراف ستون فقرات و پیشگیری از پیشرفت آن کمک کند.

علائم اسکولیوز معمولا عبارت‌اند از:

• شانه‌ها یا لگن نامتقارن

• برآمدگی یک طرف قفسه سینه

• کج شدن بدن به یک طرف

• درد پشت یا خستگی

• در موارد شدید، مشکلات تنفسی به دلیل فشار بر ریه‌ها

دلیل ابتلا به انحراف ستون فقرات چیست؟

دلایل بروز اسکولیوز متنوع است و به نوع، شدت و سن بیمار بستگی دارد. این دلایل به عوامل ژنتیکی، نقص‌های مادرزادی یا شرایط عصبی-عضلانی مرتبط هستند. شناخت دقیق علت انحراف ستون فقرات به انتخاب روش درمانی مناسب کمک می‌کند. مهم‌ترین دلایل ابتلا به اسکولیوز عبارت‌اند از:

• ایدیوپاتیک: در حدود ۸۰٪ موارد، علت مشخصی یافت نمی‌شود. این نوع اسکولیوز معمولاً در دوران نوجوانی شروع می‌شود و ممکن است به دلیل عوامل ژنتیکی، محیطی یا تغییرات هورمونی رخ دهد.

• ژنتیکی: برخی موارد اسکولیوز به صورت خانوادگی دیده می‌شود و ممکن است به ارث برده شود. محققان ژن‌های متعددی را شناسایی کرده‌اند که ممکن است در بروز این نوع انحراف نقش داشته باشند.

• مادرزادی: ناشی از ناهنجاری‌های استخوانی در هنگام تولد است. این نوع اسکولیوز به دلیل نقص در تشکیل مهره‌ها یا اتصال نادرست آن‌ها ایجاد می‌شود و معمولاً در اوایل دوران کودکی تشخیص داده می‌شود.

• نوروموسکولار: در نتیجه بیماری‌های عصبی-عضلانی مانند فلج مغزی، دیستروفی عضلانی یا اسپینا بیفیدا ایجاد می‌شود. این نوع اسکولیوز اغلب به دلیل ضعف یا عدم تعادل عضلات حمایت‌کننده ستون فقرات رخ می‌دهد.

• دژنراتیو: در بزرگسالان به دلیل فرسایش دیسک‌ها و مفاصل ستون فقرات رخ می‌دهد. این نوع بیشتر در افراد مسن دیده می‌شود و ممکن است با درد مزمن، کاهش انعطاف‌پذیری و تغییر در قامت بدن همراه باشد

بیماری اسکولیوز چگونه تشخیص داده می‌شود؟

برای تشخیص بیماری لازم است حتما به متخصص ارتوپد تهران یا شهر محل سکونت خود مراجعه کنید. پزشک برای اطمینان از ابتلای شما به این بیماری اقدامات زیر را انجام می‌دهد:

• معاینه فیزیکی: پزشک با مشاهده وضعیت بدن و انجام تست آدامز (خم شدن به جلو) به بررسی انحنا می‌پردازد.

• تصویربرداری: رادیوگرافی (X-ray) برای اندازه‌گیری زاویه انحنا (زاویه کاب) استفاده می‌شود.

• آزمایش‌های تکمیلی: در برخی موارد، MRI یا CT اسکن برای بررسی دقیق‌تر انجام می‌شود.

انحراف ستون فقرات چگونه درمان می‌شود؟

درمان اسکولیوز بستگی به شدت انحنا و سن بیمار دارد از جمله:

• نظارت: در موارد خفیف، پزشک ممکن است فقط وضعیت را پیگیری کند.

• بریس (قوزبند): برای جلوگیری از پیشرفت انحنا در کودکان و نوجوانان در حال رشد.

• فیزیوتراپی: ورزش برای انحراف ستون فقرات مفید است خصوصا حرکات اصلاحی انحراف ستون فقرات و تمریناتی که به تقویت عضلات و بهبود وضعیت بدن کمک کند.

• جراحی: در موارد شدید، عمل انحراف ستون فقرات ممکن است تنها روش درمانی باشد؛ درواقع ممکن است جراحی‌هایی مانند فیوژن ستون فقرات برای اصلاح انحنا انجام شود که توصیه می‌کنیم حتما توسط بهترین جراح ستون فقرات انجام ‌شود.

در مواردی که شدت اسکولیوز زیاد نیست، بیمار می‌تواند به درمان خانگی انحراف ستون فقرات بپردازد؛ مثل کمک گرفتن از بریس و انجام حرکات اصلاحی که به جلوگیری از شدت بیماری کمک می‌کند.

بیماری انحراف ستون فقرات چه عوارضی دارد؟

شایع‌ترین عوارض اسکولیوز عبارت‌اند از:

• درد مزمن

• مشکلات تنفسی

• کاهش اعتماد به نفس به دلیل تغییرات ظاهری

• در موارد نادر، آسیب به اعصاب یا عفونت پس از جراحی

چگونه از ابتلا به اسکولیوز جلوگیری کنیم؟

اگرچه بسیاری از موارد اسکولیوز قابل پیشگیری نیستند، اما می‌توان با اقدامات زیر از پیشرفت آن جلوگیری کرد:

• انجام تمرینات ورزشی منظم برای تقویت عضلات پشت

• حفظ وضعیت صحیح بدن در هنگام نشستن و ایستادن

• استفاده از تجهیزات مناسب در محیط کار یا مدرسه

• پیگیری منظم وضعیت ستون فقرات در دوران رشد

سخن نهایی

انحراف ستون فقرات یک وضعیت پزشکی پیچیده است که متاسفانه در برخی مواقع تأثیرات قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد می‌گذارد؛ ازاین رو است که تشخیص زودهنگام و درمان مناسب می‌تواند از پیشرفت انحنا و بروز عوارض جدی جلوگیری کند. با آگاهی از علائم و مراجعه به پزشک متخصص، می‌توان این بیماری را به‌خوبی مدیریت کرد.