کالابرگ الکترونیک شارژ شد | واریز 2/480/000 تومان واریزی یارانه جدید از امروز

امروز شنبه ۱۵ آذر ۱۴۰۴، مرحله جدید کالابرگ الکترونیک برای دهک‌های اول تا سوم و خانوارهای حمایتی شارژ شد. عدد روی کاغذ امیدوارکننده به نظر می‌رسد؛ افزایش ۱۲۰ هزار تومانی و رسیدن اعتبار هر نفر به ۶۲۰ هزار تومان. اما پرسش اصلی این است:
آیا این مبلغ در برابر قیمت‌های واقعی ۱۱ قلم کالای اساسی که هر روز بالاتر می‌روند، واقعاً می‌تواند سفره خانوارهای ایرانی را نجات دهد، یا صرفاً عددی برای آرام‌کردن افکار عمومی است؟

این گزارش تحلیلی رستانیوز تلاش می‌کند تصویر واقعی‌تری از وضعیت کالابرگ الکترونیک، قیمت‌ها، سیاست‌های ارزی و تأثیر آن بر معیشت مردم ارائه دهد.

تاریخچه کالابرگ الکترونیک از اسفند ۱۴۰۳ تا امروز | کالابرگ الکترونیک چگونه آغاز شد؟

طرح کالابرگ الکترونیک عملاً از اسفند ۱۴۰۳ و در پایان دولت سیزدهم برای ۷ دهک درآمدی آغاز شد. در آن مقطع، بحث جایگزین‌کردن یارانه نقدی با یارانه غیرنقدی در قالب کالابرگ به صورت جدی روی میز قرار گرفت.

مبلغ شارژ در مراحل اولیه به این شکل بود:

• دهک‌های اول تا سوم + خانوارهای حمایتی: ۵۰۰ هزار تومان به ازای هر نفر

• دهک‌های چهارم تا هفتم: ۳۵۰ هزار تومان به ازای هر نفر

دولت چهاردهم پس از یک وقفه نزدیک به یک‌ساله – که بخشی از آن محصول عملکرد دولت قبلی و بخشی ناشی از بازآرایی سیاست‌های اقتصادی دولت جدید بود – دوباره به‌سراغ کالابرگ الکترونیک آمد؛ این‌بار با شعار توجه ویژه به معیشت و امنیت غذایی خانوارهای کم‌درآمد.

جزئیات مرحله پنجم کالابرگ الکترونیک | از ۵۰۰ تا ۶۲۰ هزار تومان

در مرحله پنجم کالابرگ الکترونیک که از امروز ۱۵ آذر ۱۴۰۴ آغاز شده، مهم‌ترین تغییر عددی، افزایش مبلغ اعتبار است:

• مبلغ قبلی: ۵۰۰ هزار تومان

• مبلغ جدید: ۶۲۰ هزار تومان برای هر نفر

این افزایش ۱۲۰ هزار تومانی، در ظاهر نشانه‌ای از تقویت حمایت معیشتی است؛ اما وقتی این عدد را کنار قیمت واقعی کالاهای اساسی می‌گذاریم، تصویر متفاوت می‌شود.

این اعتبار برای خانوارها در مرحله جدید به این صورت است:

• خانوار یک نفره: ۶۲۰ هزار تومان

• خانوار دو نفره: ۱,۲۴۰,۰۰۰ تومان

• خانوار سه نفره: ۱,۸۶۰,۰۰۰ تومان

• خانوار چهار نفره: ۲,۴۸۰,۰۰۰ تومان

• خانوار پنج نفره: ۳,۱۰۰,۰۰۰ تومان

این ارقام در قالب کالابرگ الکترونیک شارژ می‌شود و خانوارها می‌توانند آن را فقط برای خرید کالاهای مشخص‌شده خرج کنند.

مشمولان مرحله جدید کالابرگ الکترونیک چه کسانی هستند؟

در فاز فعلی کالابرگ الکترونیک تمرکز بر حمایتی‌ترین لایه جامعه است:

• دهک‌های اول تا سوم درآمدی

• خانوارهای تحت پوشش کمیته امداد

• خانوارهای تحت پوشش سازمان بهزیستی

• خانواده‌های دارای عضو معلول (در قالب خانوارهای حمایتی)

دهک‌های چهارم تا هفتم فعلاً در این مرحله نادیده گرفته شده‌اند و ادامه شارژ کالابرگ الکترونیک برای آنها منوط به تأمین اعتبار و تصمیمات بعدی دولت است؛ موضوعی که خود به دغدغه بزرگ میلیون‌ها خانوار تبدیل شده است.

کالاهای مشمول کالابرگ الکترونیک | ۱۱ قلم روی کاغذ، چند قلم روی سفره؟

طبق ضوابط رسمی، با اعتبار کالابرگ الکترونیک امکان خرید ۱۱ قلم کالای اساسی فراهم شده است. این اقلام عبارتند از:

1. شیر و سایر لبنیات

2. ماست

3. پنیر

4. گوشت مرغ

5. گوشت قرمز

6. تخم‌مرغ

7. حبوبات

8. برنج

9. ماکارونی

10. روغن

11. قند و شکر

در مقطعی و در مرحله چهارم، چهار قلم پروتئینی دیگر شامل بوقلمون، بلدرچین، ماهی و میگو نیز به فهرست کالابرگ اضافه شد؛ اما با توجه به قیمت‌های بسیار بالای این اقلام – و طبق گزارش‌های میدانی – عملاً از سبد واقعی خانوارها حذف شده و حالا عملاً بار دیگر در عمل از اولویت کالابرگ کنار رفته‌اند.

کالابرگ الکترونیک و رفتار مصرف‌کننده؛ مردم چه می‌خرند و چه نمی‌خرند؟

الگوی خرید مشمولان کالابرگ الکترونیک حرف‌های زیادی برای گفتن دارد. گزارش‌ها نشان می‌دهد:

• کالاهایی مانند شیر، ماست، پنیر و ماکارونی نسبت به قبل کمتر خریدار دارند.

• تمرکز خرید بیشتر روی حبوبات، برنج، روغن و سپس گوشت مرغ و گوشت قرمز است.

• بسیاری از خانواده‌ها مصرف لبنیات را به حداقل رسانده یا حتی حذف کرده‌اند؛ موضوعی که برای سلامت جامعه در بلندمدت نگران‌کننده است.

در واقع، وقتی مبلغ کالابرگ الکترونیک محدود است و قیمت‌ها هم جهشی، خانوار طبیعی است که به سمت کالاهای پرکالری‌تر و حجیم‌تر با قیمت مناسب‌تر برود؛ حتی اگر این انتخاب، در بلندمدت به ضرر سلامتشان باشد.

نگاهی به قیمت ۱۱ قلم کالابرگ الکترونیک | عددها چه می‌گویند؟

گزارش‌های رسمی تا ۱۳ آذر ۱۴۰۴ نشان می‌دهد:

• شیر بطری کم‌چرب ۹۴۶ میلی‌لیتری: حدود ۴۹,۵۰۰ تومان

• ماست دبه‌ای ۲/۵ کیلویی: حدود ۱۴۵,۰۰۰ تومان

• ماکارونی ۵۰۰ گرمی: حدود ۳۴,۲۰۰ تومان

• گوشت مرغ: بین ۱۳۷,۵۰۰ تا ۱۵۵,۰۰۰ تومان

• تخم‌مرغ (شانه ۳۰ عددی): بین ۱۷۹ تا ۲۵۰ هزار تومان

• برنج طارم: حدود ۳۷۰ هزار تومان

• روغن آفتابگردان ۱/۳۵ لیتری: حدود ۱۳۲,۲۰۰ تومان

• حبوبات بسته‌بندی ۹۰۰ گرمی: بین ۲۲۰ تا حدود ۶۰۰ هزار تومان

• چای ایرانی ۴۵۰ گرمی: حدود ۱۸۹,۹۰۰ تومان

• چای خارجی ۵۰۰ گرمی: حدود ۶۲۹,۹۰۰ تومان

اگر یک خانوار ۴ نفره با ۲,۴۸۰,۰۰۰ تومان کالابرگ الکترونیک بخواهد فقط ترکیبی ساده و حداقلی از این اقلام تهیه کند، بخش بزرگی از اعتبار در همان خرید اول یا دوم تمام می‌شود. در چنین شرایطی، پرسش اصلی این است که آیا افزایش ۱۲۰ هزار تومانی واقعاً معنادار است یا صرفاً در نقش توپ‌خالی تبلیغاتی ظاهر شده است؟

کالابرگ الکترونیک و حذف تدریجی ارز ۲۸,۵۰۰؛ پیوند پنهان سیاست ارزی و سفره مردم

یکی از مهم‌ترین نکاتی که در تحلیل کالابرگ الکترونیک باید دید، ارتباط آن با حذف تدریجی ارز ۲۸,۵۰۰ تومانی از کالاهای اساسی است.

• در دولت سیزدهم، حذف ارز ۴,۲۰۰ تومانی برای نهاده‌های دامی به جهش تاریخی قیمت گوشت و لبنیات منجر شد.

• حالا در دولت چهاردهم، حذف عملی ارز ۲۸,۵۰۰ تومانی از بخش دیگری از کالاهای اساسی در حال وقوع است.

مسئولان بانک مرکزی می‌گویند تا پایان سال، کالاهای اساسی همچنان مشمول این نرخ هستند؛ اما در عمل، گزارش‌ها از حذف تدریجی اقلام از فهرست ارز ترجیحی حکایت دارد.

نتیجه چیست؟
افزایش مبلغ کالابرگ الکترونیک از ۵۰۰ به ۶۲۰ هزار تومان در ظاهر حمایت‌گر است، اما در واقع بخشی از همان جهش قیمتی است که با حذف ارز ترجیحی ایجاد می‌شود؛ یعنی:افزایش شارژ کالابرگ، بیشتر شبیه جبران بخشی از گرانی خودساخته است، نه تقویت واقعی قدرت خرید مردم.

کالابرگ الکترونیک در سایه بحران نهاده‌ها، تب برفکی و جهش لبنیات و تخم‌مرغ

بحران نهاده‌های دامی، تأمین نشدن ارز واردات، و تأخیر در پرداخت مطالبات تأمین‌کنندگان، بازار پروتئین و لبنیات را به‌هم ریخته است.

• شیر خام با نرخ مصوب ۲۳ هزار تومان، حالا در برخی موارد به بیش از ۴۰ هزار تومان رسیده است.

• کمبود نهاده و سوءتغذیه دام‌ها، شیوع گسترده تب برفکی را تشدید کرده و به دامداران خسارت‌های جدی وارد کرده است.

• پس از چند سال ثبات نسبی در بازار تخم‌مرغ، حالا قیمت هر شانه به بالای ۲۵۰ هزار تومان رسیده است.

در چنین شرایطی، هرچند کالابرگ الکترونیک ظاهراً راهی برای خرید لبنیات، تخم‌مرغ و گوشت فراهم می‌کند، اما واقعیت این است که:

• قیمت‌ها چنان جهش کرده‌اند که اعتبار کالابرگ تنها بخش کوچکی از نیاز غذایی ماهانه را پوشش می‌دهد.

• بخش بزرگی از مسئولیت تأمین تغذیه سالم، دوباره روی دوش خانواده‌ها و درآمدهای ثابت و فرسوده آن‌ها می‌افتد.

کالابرگ الکترونیک، طرح یسنا و حمایت غذایی کودکان؛ تلاش خوب، در میدان گرانی

در کنار کالابرگ الکترونیک، دولت طرح‌های دیگری مثل طرح یسنا و طرح حمایت غذایی کودکان ۵ تا ۵۹ ماهه مبتلا به سوءتغذیه را اجرا می‌کند.

در طرح یسنا:

• خانواده‌های دهک‌های اول تا سوم دارای مادر باردار یا فرزند زیر ۲ سال، یارانه غیرنقدی برای سبد غذایی دریافت می‌کنند.

• مبلغ در سال ۱۴۰۴ برای هر نفر ۶۵۰ هزار تومان در نظر گرفته شده است.

در طرح حمایت از کودکان دچار سوءتغذیه:

• در سال ۱۴۰۲، حدود ۱۳۶ هزار کودک در ۱۳۱ هزار خانوار تحت پوشش قرار گرفتند.

• اعتبار سبد غذایی در سال ۱۴۰۴ به یک‌میلیون و ۳۰۰ هزار تومان برای دهک‌های اول تا پنجم افزایش خواهد یافت.

• اقلام شامل: لبنیات، حبوبات، پروتئین، چربی، میوه، سبزیجات و پوشک کودک است.

این طرح‌ها در ذات خود مثبت‌اند؛ اما باز هم سؤال تکراری است:
آیا در بازاری که هر روز گرانی‌های جدید ثبت می‌شود، این اعداد می‌توانند جلوی سوءتغذیه ساختاری را بگیرند؟

کالابرگ الکترونیک و دهک‌های چهارم تا هفتم؛ وعده‌ای که در ابهام است

یکی از پرسش‌های پرتکرار مردم:
«تکلیف کالابرگ دهک‌های چهارم تا هفتم چه می‌شود؟»

وزارت رفاه پیش‌تر وعده داده بود که یارانه غیرنقدی برای ۷ دهک پایین درآمدی ادامه پیدا کند. اما:

• ادامه طرح برای همه دهک‌ها منوط به تأمین اعتبار است.

• صحبت از حذف یارانه نقدی ۳۰۰ هزار تومانی دهک‌های متوسط برای تأمین همین اعتبار مطرح شده است.

یعنی دولت در تلاش است با جا‌به‌جا کردن یارانه‌ها بین گروه‌ها، طرح کالابرگ را زنده نگه دارد؛ بدون آنکه منابع جدید بزرگی وارد بازی شود. این همان چیزی است که بسیاری آن را «وصله‌پینه‌کردن سفره مردم» می‌نامند.

کالابرگ الکترونیک؛ ابزار سیاست‌گذاری یا مسکّن موقت معیشت؟

در تئوری، کالابرگ الکترونیک می‌تواند ابزار هوشمند و هدفمندی برای حمایت غذایی از گروه‌های آسیب‌پذیر باشد؛ اما در عمل، زمانی موفق خواهد بود که:

• با ثبات نسبی قیمت‌ها همراه شود،

• سیاست‌های ارزی و تجاری شفاف و پایدار باشد،

• دسترسی به فروشگاه‌ها و کالاهای استاندارد برای همه مناطق کشور ممکن باشد،

• و مهم‌تر از همه، مبلغ کالابرگ متناسب با واقعیت تورم افزایش یابد، نه صرفاً روی کاغذ.

در وضعیت فعلی، آنچه دیده می‌شود، چیزی میان یک حمایت حداقلی ضروری و یک مسکّن سیاسی و تبلیغاتی است؛ مسکّنی که در برابر غول تورم، نفس کم آورده است.

جمع‌بندی رستانیوز از وضعیت کالابرگ الکترونیک در ۱۵ آذر ۱۴۰۴

• کالابرگ الکترونیک امروز برای دهک‌های اول تا سوم با مبلغ ۶۲۰ هزار تومان برای هر نفر شارژ شد.

• مبلغ افزایش یافته، بخش محدودی از جهش قیمت ۱۱ قلم کالای اساسی را جبران می‌کند.

• حذف تدریجی ارز ۲۸,۵۰۰ تومانی، فشار تورمی جدیدی بر کالاهای اساسی وارد کرده است.

• بحران نهاده‌های دامی، تب برفکی، و مشکلات ارزی، قیمت لبنیات، تخم‌مرغ و گوشت را به سطوح بی‌سابقه‌ای رسانده است.

• طرح‌های مکمل مثل یسنا و حمایت غذایی کودکان گرچه مهم‌اند، اما در برابر تورم ۵۰ درصدی، نیازمند تقویت جدی‌اند.

• سرنوشت کالابرگ الکترونیک برای دهک‌های چهارم تا هفتم همچنان در هاله‌ای از ابهام قرار دارد.

در یک جمله:
کالابرگ الکترونیک هست، اما زورش به قیمت‌ها نمی‌رسد.

منبع

بر اساس گزارش‌های تحلیلی و میدانی منتشر شده در رسانه‌های داخلی از جمله مشرق، خبرآنلاین، وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی و اظهارات مسئولان مرتبط با طرح کالابرگ الکترونیک و طرح یسنا.