ورود مستقیم مجلس به موضوع افزایش حقوق بازنشستگان | خبر خوش تأمین اجتماعی برای بازنشستگان

حقوق بازنشستگان | بحث «حقوق بازنشستگان» این روزها به یکی از محورهای داغ فضای اقتصادی و سیاسی کشور تبدیل شده است؛ به‌خصوص با ورود مستقیم مجلس به جدالی علنی با سازمان تأمین اجتماعی بر سر نحوه اشتغال بازنشستگان و حفظ حق مستمری. این موضوع نه تنها برای خود بازنشستگان بلکه برای کل بازار کار، معیشت و سیاست‌های حمایتی دولت اهمیت دارد. در این گزارش، با تمرکز بر عبارت کلیدی «حقوق بازنشستگان»، به بررسی ابعاد این تنش، ریشه‌ها، پیامدها و سناریوهای پیش‌رو خواهیم پرداخت.

۱. چیستی ماجرا: حقوق بازنشستگان و اشتغال مجدد

نقطۀ آغاز این بحث، اظهارنظر اخیر معاونت حقوقی سازمان تأمین اجتماعی بود که اشتغال بازنشستگان در تاکسی‌های اینترنتی مانند اسنپ و تپسی را مغایر قانون دانست. در مقابل، علی جعفری‌آذر، نایب‌رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس، این ادعا را رد کرد و تأکید نمود که هیچ قانونی کار کردن بازنشستگان در مشاغل دوم را ممنوع نکرده و مستمری آنان «حق مکتسبه» است.

جعفری‌آذر گفت: «سال‌ها حق بیمه پرداخت کرده‌اند و اکنون فقط از حقوق مکتسبه خود استفاده می‌کنند.» همچنین اشاره شد که فشارهای اقتصادی، تورم و شرایط معیشتی بسیاری از بازنشستگان را واداشته که برخلاف تصورات سنتی درباره بازنشستگی، دوباره به فعالیت اقتصادی بپردازند.

۲. محورهای حقوقی دعوا

۲.۱. حق مکتسبه مستمری

مستمری بازنشستگان، براساس گفته مجلس، یک «حق مکتسبه» است و نمی‌توان آن را با تصمیمات سلیقه‌ای یا تفسیرهای جدید زیر سؤال برد. این موضوع اهمیت «حقوق بازنشستگان» را در معادلات اقتصادی و قانونی افزایش می‌دهد.

۲.۲. ممنوعیت یا اجازه اشتغال؟

مسئله پراهمیت دیگر؛ آیا قانوناً بازنشستگان اجازه دارند پس از بازنشستگی در مشاغل دیگر فعالیت کنند؟ جعفری‌آذر می‌پرسد: «بر اساس کدام قانون گفته شده فردی پس از بازنشستگی نمی‌تواند فعالیت اقتصادی داشته باشد؟ اگر بازنشسته‌ای مغازه دارد، باید آن را تعطیل کند؟» او تصریح می‌کند که هیچ قانون یا مصوبه‌ای در کمیسیون اجتماعی مجلس درباره ممنوعیت اشتغال بازنشستگان مطرح نشده است.
در مقابل، معاون حقوقی تأمین اجتماعی اعلام کرده که «در صورتی که طرح بیمه رانندگان در مجلس تصویب نشود، دریافت همزمان مستمری و اشتغال بازنشستگان در تاکسی‌های اینترنتی غیرقانونی تلقی خواهد شد.»

۲.۳. حمایت یا فشار؟

دبیر کمیسیون اجتماعی همچنین تأکید کرد که نه تنها سازمان تأمین اجتماعی نباید مانع فعالیت بازنشستگان شود، بلکه مأموریت اصلی آن سازمان «حمایت از بازنشستگان در دوران سالمندی» است و نه «افزودن به مشکلات معیشتی آنان». وی افزود جامعه بازنشستگان اکنون با مشکلاتی در بیمه پایه، بیمه تکمیلی و خدمات مواجه است و نباید با موضع‌گیری‌های جدید بر فشار آن‌ها افزوده شود.

۳. پیامدها برای بازنشستگان و بازار کار

۳.۱. بازنشستگان و چالش معیشتی

با توجه به افزایش هزینه‌های زندگی، تورم بالا و کاهش قدرت خرید، وضعیت اقتصادی بازنشستگان سخت‌تر از همیشه است. مطالبه «حقوق بازنشستگان» فراتر از صرفاً مستمری شده و شامل بیمه‌ها، خدمات درمان و شفافیت در تغییرات حقوق می‌شود.

۳.۲. بازار کار و اشتغال مجدد

موضوع اشتغال بازنشستگان پس از بازنشستگی، از لحاظ بازار کار نیز اهمیت دارد:

• فعالیت مجدد بازنشستگان می‌تواند فرصت اقتصادی برای خودشان فراهم کند.

• اما از سوی دیگر، هزینه‌های جانبی مثل بیمه، مالیات یا قطع مستمری می‌تواند انگیزه آن‌ها را کاهش دهد.

• تصمیماتی که درباره «حقوق بازنشستگان» گرفته می‌شود، می‌تواند الگوی سایر گروه‌های سنی را هم تحت تأثیر قرار دهد.

۳.۳. نقش سیاست‌گذاری و قانون

وقتی «حقوق بازنشستگان» تبدیل به موضوعی عمده در مجلس می‌شود، یعنی سیاست‌گذار به ضرورت بازنگری در شیوه پرداخت، خدمات جانبی و استراتژی حمایتی رسیده است. پیگیری مصوبات، طرح‌ها و لایحه‌های مرتبط با بازنشستگی اهمیت دارد.

۴. چرا این نخستین باری نیست؟

مطالعات و گزارش‌ها از پیش نشان داده‌اند که «حقوق بازنشستگان» یکی از مطالبه‌های قدیمی است:

• بر اساس گزارش «حقوق بشر ایران»، اجرای کامل ماده ۹۶ و ماده ۱۱۱ قانون تأمین اجتماعی و همسان‌سازی حقوق بین بازنشستگان یکی از جمله خواسته‌های اصلی بازنشستگان بوده است. 

• همچنین، مقاله‌ای درباره اشتغال بازنشستگان اشاره کرده است که با توجه به قانون سال ۱۳۶۶، «به‌کارگیری بازنشستگان» در دستگاه‌های دولتی ممنوع بوده است؛ اما این ممنوعیت لزوماً شامل اشتغال در بخش خصوصی یا مشاغل دیگر نمی‌شود. 

• از سوی دیگر، گزارش «افزایش ۵۰ درصدی حقوق بازنشستگان در سال جاری» نشان می‌دهد که اصلاحات حقوقی در این حوزه اتفاق افتاده است، اما بازنشستگان معتقدند این بهبود کافی نیست. 

این سابقه تاریخی نشان می‌دهد تنش فعلی تنها یک مقطع جدید نیست بلکه ادامه یک دعوی دیرینه بر سر «حقوق بازنشستگان» و جایگاه آنان در سیاست‌های رفاهی کشور است.

۵. سناریوهای پیش‌رو و توصیه‌ها

۵.۱. سناریوها

• سناریوی اول – تصویب طرح بیمه رانندگان: اگر طرح مرتبط با بیمه رانندگان و اشتغال بازنشستگان در تاکسی‌های اینترنتی تصویب شود، مسیر قانونی اشتغال بازنشستگان شفاف‌تر خواهد شد و «حقوق بازنشستگان» با امنیت بیشتری دنبال می‌شود.

• سناریوی دوم – عدم تصویب و تداوم وضعیت مبهم: در این حالت ممکن است سازمان تأمین، با استناد به قوانین موجود، فعالیت بازنشستگان را محدود کند، که می‌تواند به اعتراضات افزایش‌یافته منجر شود.

• سناریوی سوم – اصلاح قانون و متناسب‌سازی عادلانه‌تر حقوق بازنشستگان: مجلس ممکن است با تأکید بر ماده ۹۶ و برنامه هفتم توسعه، یک بسته جامع برای بازنشستگان ارائه دهد؛ که شامل افزایش مستمری، شفافیت خدمات و امکان اشتغال دوم با حفظ مستمری باشد.

۵.۲. توصیه به بازنشستگان

• بازنشستگان باید مراقب باشند که «حقوق بازنشستگان» به‌عنوان یک حق مکتسبه توسط آن‌ها محقق شود، لذا اسناد بیمه‌پردازی، سابقه کار و مستمری را ساماندهی کنند.

• در صورتی که تمایل به فعالیت در مشاغل دوم دارند، از مشاوره حقوقی استفاده کنند تا مطمئن شوند مستمری آنان به خطر نیفتد.

• از انجمن‌ها و کانون‌های بازنشستگان پیگیری کنند و مطالبات خود را با محور «حقوق بازنشستگان» و «مستمری بازنشستگان» مطرح نمایند.

۶. جمع‌بندی

مسأله «حقوق بازنشستگان» این‌بار در قالب جدالی میان مجلس و سازمان تأمین اجتماعی وارد فاز جدیدی شده است. این جدال نه صرفاً بر سر مستمری، بلکه بر سر حق اشتغال، امنیت اقتصادی، و پشتیبانی از بازنشستگان در شرایط معیشتی دشوار امروز قرار دارد. با توجه به تأکید مجلس بر اینکه هیچ قانونی اشتغال بازنشستگان را ممنوع نکرده، چشم‌انداز روشنی برای «حقوق بازنشستگان» و ثبات آن وجود دارد — به‌شرط آن‌که قوانین و طرح‌های حمایتی به‌سرعت به اجرا برسند.