تحلیل فنی تفاوت غلظت، ماندگاری و ایمنی پرکلرین و آب ژاول در فرآیندهای ضدعفونی
ضدعفونی کردن آب، محیط های عمومی، تجهیزات صنعتی، استخرها و خطوط فرایندی همواره یکی از اساسی ترین اقدامات برای حفظ سلامت انسانی و کنترل آلودگی های میکروبی بوده است.
از میان ده ها ماده ضدعفونی کننده، پرکلرین (هیپوکلریت کلسیم) و آب ژاول (هیپوکلریت سدیم) دو ماده پرکاربرد در ایران و جهان محسوب می شوند. هرچند هر دو ماده بر پایه کلر عمل می کنند، اما از نظر قدرت، غلظت، پایداری، ماندگاری، قابلیت ذخیره سازی، ایمنی و نوع کاربرد تفاوت های فنی بسیار مهمی دارند؛ تفاوت هایی که انتخاب اشتباه میان این دو را می تواند به خطری جدی برای سیستم های فرایندی، تجهیزات یا حتی سلامت افراد تبدیل کند.
ساختار شیمیایی و عملکرد ضدعفونی کننده
پرکلرین (Calcium Hypochlorite)
پرکلرین پودری یا گرانولی با فرمول Ca(ClO)₂ است که معمولاً بین ۶۵ تا ۷۰ درصد کلر فعال دارد. این ماده هنگام انحلال در آب، هیپوکلریت آزاد می کند و با تولید کلر آزاد، نقش اصلی در غیر فعال سازی میکروارگانیسم ها را ایفا می کند.
ویژگی مهم:
قدرت کلر آزاد بسیار بیشتر از آب ژاول (وایتکس غلیظ) و پایداری چند برابری در برابر تجزیه.
آب ژاول (Sodium Hypochlorite)
آب ژاول محلول رقیق NaClO در آب است که به طور معمول بین ۱۰ تا ۱۵ درصد کلر فعال دارد. ماهیت مایع آب ژاول کاربری آن را آسان تر می کند اما پایداری کلر آزاد در آن بسیار ضعیف تر از پرکلرین است.
ویژگی مهم:
غلظت پایین، پایداری کم و سرعت تجزیه بسیار بالا در برابر نور و گرما.
تفاوت غلظت در پرکلرین و آب ژاول
غلظت، عاملی تعیین کننده در انتخاب ضدعفونی کننده است. مقدار کلر فعال موجود در ترکیب، تعیین می کند که چه میزان ماده برای فرآیند ضدعفونی مورد نیاز است.
الف) غلظت پرکلرین
پرکلرین معمولاً در یکی از سه گرید زیر عرضه می شود:
-
پرکلرین ۷۰ درصد
-
پرکلرین ۶۵ درصد
-
پرکلرین ۵۵ درصد
غلظت بالا به این معناست که مقدار کمی پرکلرین می تواند حجم زیادی از آب یا سطح را ضدعفونی کند. همین ویژگی آن را در تصفیه آب شهری، روستایی، دامداری ها، مزارع مرغداری و خطوط غذایی به ماده ای بسیار محبوب تبدیل کرده است.
ب) غلظت آب ژاول
آب ژاول استاندارد معمولاً دارای غلظت ۱۰ تا ۱۵ درصد کلر فعال است. البته این میزان در طول زمان کاهش پیدا می کند. بسیاری از تولیدکنندگان ایران، آب ژاول را حتی با غلظت های پایین تر نیز عرضه می کنند (۴ تا ۸ درصد)، زیرا این ماده ماهیتاً ناپایدار است.
مقایسه غلظتی
|
ماده |
میزان کلر فعال |
توان ضدعفونی |
مقدار مصرف برای هر مترمکعب |
|
پرکلرین ۷۰٪ |
بسیار بالا |
بسیار قوی |
بسیار کم |
|
آب ژاول ۱۰٪ |
متوسط |
متوسط |
زیاد |
نتیجه:
پرکلرین قدرت ضدعفونی چند برابر بیشتر دارد و در دوزهای بسیار کمتر، همان نتیجه آب ژاول را ارائه می دهد.
پایداری و ماندگاری؛ چرا پرکلرین چند برابر پایدارتر است؟
پایداری کلر فعال در این دو ماده کاملاً متفاوت است و یکی از مهم ترین معیارهای انتخاب به شمار می رود.
الف) ماندگاری پرکلرین
-
در شرایط مناسب تا ۱۲ ماه بدون افت شدید کلر قابل استفاده است
-
در برابر گرما و نور پایدارتر است
-
در بسته بندی خشک، توده نمی شود
-
حمل و نقل آسان و مقاوم در برابر تجزیه حرارتی
پرکلرین به دلیل جامد بودن، واکنش پذیری کمتری نسبت به محیط دارد و به همین دلیل در انبارداری صنعتی گزینه ای مطمئن تر محسوب می شود.
ب) ماندگاری آب ژاول
-
ماندگاری ۱ تا ۳ ماه در بهترین حالت
-
تجزیه روزانه در دمای بالاتر از ۲۵ درجه
-
در معرض نور، کلر آزاد خود را به شدت از دست می دهد
-
افت غلظت تا ۵۰٪ در چند هفته کاملاً طبیعی است
آب ژاول باید تازه مصرف شود. استفاده از آب ژاول قدیمی باعث کاهش شدید قدرت ضدعفونی و افزایش هزینه مصرف خواهد شد.
تفاوت ایمنی؛ کدام ماده خطرناک تر است؟
ایمنی در کار با مواد کلردار، یکی از حساس ترین بخش ها است. تماس، تنفس، خوردگی و خطر واکنش های شیمیایی، همگی نیاز به بررسی دارند.
الف) ایمنی پرکلرین
پرکلرین جامد است و خطر نشت و پاشش ندارد، اما ویژگی های زیر را باید در نظر داشت:
-
در تماس با مواد آلی قابلیت اشتعال زایی دارد
-
گرد و غبار آن برای ریه خطرناک است
-
تماس پوست با آن موجب سوختگی قلیایی می شود
-
باید دور از رطوبت نگهداری شود
با وجود این خطرات، پرکلرین از نظر حمل و نقل و ذخیره سازی ایمن تر از آب ژاول است زیرا واکنش های سریع و کنترل نشده در آن کمتر رخ می دهد.
ب) ایمنی آب ژاول
آب ژاول اگرچه رقیق است اما خطرات خاص خود را دارد:
-
بخارات آن محرک دستگاه تنفسی است
-
هنگام تماس با اسیدها گاز کلر سمی آزاد می کند
-
به سرعت در هوا تبخیر می شود
-
با فلزات واکنش داده و خورندگی بالایی ایجاد می کند
مشکل اصلی آب ژاول، واکنش پذیری بسیار سریع و تولید گازهای سمی در اتصال با مواد ناسازگار است که آن را برای محیط های بسته خطرناک تر می کند.
نتیجه ایمنی
-
پرکلرین در انبارداری و حمل و نقل ایمن تر است.
-
آب ژاول در مصرف روزمره ساده تر اما حساس تر به محیط و خطرناک تر در برابر اسید ها است.
تفاوت کاربرد؛ کدام مناسب تر است؟
کاربردهای پرکلرین
✔ تصفیه آب شهری
✔ تصفیه آب استخرها
✔ ضدعفونی خطوط تولید صنایع غذایی
✔ ضدعفونی روستاها و شبکه آب رسانی
✔ مناسب برای مخازن بزرگ آب
به دلیل ماندگاری بالا، در پروژه های بزرگ آب رسانی گزینه ای حرفه ای است.
کاربردهای آب ژاول
✔ ضدعفونی محیطهای خانگی
✔ شست و شوی سطوح
✔ سفید کنندگی و نظافت اداری
✔ ضدعفونی سریع اما کوتاه مدت
آب ژاول برای ضدعفونی روزانه مناسب است، اما برای کاربری هایی که پایداری کلر مهم است، انتخاب درستی نیست.
کدام ماده بهتر است؟
اگر بخواهیم پرکلرین و آب ژاول را از نظر غلظت، ماندگاری و ایمنی مقایسه کنیم، نتایج زیر به دست می آید:
-
غلظت: پرکلرین چند برابر قوی تر است.
-
ماندگاری: پرکلرین تا ماه ها پایدار است، آب ژاول چند هفته.
-
ایمنی: پرکلرین برای حمل و نقل ایمن تر است، آب ژاول هنگام واکنش با اسیدها خطرناک است.
-
مصرف: پرکلرین در حجم کمتر کار می کند.
-
کاربرد: آب ژاول مناسب کاربری روزمره است؛ پرکلرین مناسب پروژه های بزرگ و نیازهای صنعتی.
در پروژه های تصفیه آب، آب استخر و ضدعفونی صنعتی، پرکلرین انتخاب حرفه ای تر است؛ اما برای استفاده های خانگی و روزمره، آب ژاول تازه کارآمد و اقتصادی خواهد بود.
در نهایت، انتخاب میان پرکلرین و آب ژاول باید بر اساس هدف، نوع سیستم و نیاز فرآیندی انجام شود. اگر به دنبال خرید مطمئن، دریافت مشاوره فنی و تهیه بهترین گریدهای پرکلرین یا آب ژاول برای کاربردهای صنعتی، تصفیه خانه ای یا سازمانی هستید، مجموعه دلکو صنعت با ارائه محصولات معتبر و مشاوره تخصصی، همراه قابل اعتمادی برای صنایع و شرکت ها در حوزه مواد شیمیایی و تجهیزات ضدعفونی محسوب می شود.
